A10: Beleven
De kandidaat kan in contexten gevoelens en betekenissen expliciteren die worden opgeroepen door het omgaan met de natuur of in de natuur voorkomende objecten en daarbij aandacht schenken aan de gevoelens en betekenissen van anderen.
Typering
Het belang van beleven in het biologieonderwijs wordt goed verwoord in het volgende citaat: 'Natuurbeleving vormt de basis van betrokkenheid en zorg voor de natuur. Wanneer deze zelf ervaren existentiële basis niet aanwezig is, wordt leren over natuur en milieu een verbalisme; een lesje dat desgewenst opgezegd kan worden, maar geen consequenties heeft voor het eigen handelen.' (Uit: Groen verschiet: Margadant-van Arcken & Van Kempen, 1990, p. 160).
Docenten willen dat leerlingen de natuur mooi en waardevol en het vak leuk vinden, dat ze gemotiveerd zijn ermee aan de slag te gaan, dat ze een betrokken houding ontwikkelen.
Op de keper beschouwd is beleven echter geen vaardigheid en de eindterm legt dan ook de nadruk op het expliciteren en respecteren van gevoelens en betekenissen. Het is ook te beschouwen als een voorwaarde voor de vorige eindterm (A9: Waarderen en oordelen) waar eigen opvattingen expliciet als basis van oordeelsvorming genoemd worden.
Suggesties voor uitwerking
Dat mensen gevoelens ervaren en betekenissen toekennen aan de natuur is een gegeven en voor veel docenten biologie is het een doel om dat vooral positieve gevoelens en betekenissen te laten zijn. Vaak wordt zo'n doel echter niet expliciet beschreven en gaat het nastreven ervan tussen bedrijven door.
Leerlingen gevoelens en betekenissen te laten expliciteren en van elkaar te respecteren vraagt om een klassenklimaat dat veilig is en acceptatie bevordert en waarin aandacht gegeven wordt aan sociale vaardigheden, zie bijvoorbeeld het boek Leren in vijf dimensies van Marzano en Miedema (2005).
Daarnaast vraagt het gerichte vakinhoudelijke activiteiten die vanuit concrete situaties belevingen oproepen die expliciet gemaakt kunnen worden, bijvoorbeeld:
- laat leerlingen een presentatie met twee tot vier dia's maken die voor hen 'natuurbeleving' uitdrukken en laat ze die aan elkaar presenteren;
- laat leerlingen in de natuur ervaringen opdoen en vragen genereren over het leven van een specifieke boom ('Dag boom, hoe gaat het met je?' Kijk, de caleidoscoop beweegt, Delhaas e.a. (1990) les 16);
- laat leerlingen gericht nagaan wat ze onder natuur verstaan en wat dat voor ze betekent ('Welke natuur?' Kijk de caleidoscoop beweegt, les 17);
- gebruik films waarbij het expliciteren van belevingen uitgangspunt kan zijn bij oordeelsvorming, bijvoorbeeld sciencefictionfilms, zoals Gattaca, The boys from Brazil en Jurassic Park of non-fictiefilms waarin iemand voor een dilemma geplaatst wordt of waarin beslissingen genomen moeten worden.