Practicum, eigen onderzoek, ontwerp

Een mogelijkheid om een onderdeel toe te voegen aan het schoolexamen is om praktisch werk in de vorm van practica, eigen onderzoek of een ontwerpopdracht op te nemen in het programma.

Practica kunnen voor verschillende doelen ingezet worden:

• het voorbereiden op, illustreren van of toepassen van theorie;
• het aanleren van technisch-instrumentele vaardigheden;
• het aanleren van het doen van (delen van een) onderzoek;
• examinering.

De eerste twee vormen van practicum kunnen een nogal gesloten karakter dragen, met duidelijke handelingsinstructies ('kookboek') en een beperkt aantal uitwerkingsrichtingen. Dat is echter niet strikt noodzakelijk, want ook illustratieve of handelingspractica kunnen met meer vrijheid voor de leerlingen ingericht worden.

Onderzoekspractica kunnen ook gesloten van opzet zijn, maar daarbij is het van belang toe te werken naar een meer open vorm die uiteindelijk uitmondt in een eigen onderzoek.

Practica zijn een manier om theorie of vaardigheden aan te leren en kunnen met een cijfer worden beoordeeld dat kan meetellen voor het schoolexamen.

​Eigen onderzoek

Al jarenlang bestaat er in het biologieonderwijs een breed palet aan 'good practices' voor het eigen (experimenteel) onderzoek. De leerling bepaalt dan zelf de onderzoeksvraag, ontwerpt experimenten ter ondersteuning of falsificatie van een hypothese, bespreekt kritisch de resultaten, trekt conclusies en evalueert alle fasen van het onderzoek op nauwkeurigheid, betrouwbaarheid en validiteit. Als voorbereiding op het profielwerkstuk is het wenselijk dat leerlingen in kleinere onderzoeken, in de vorm van praktische opdrachten, ervaring opdoen met voorbeelden van eigen experimenteel onderzoek.

Ontwer​pen

In projecten als Techniek 12/15+ wordt een aantal handvatten uit de wereld van technisch ontwerpers aangereikt, waarmee leerlingen binnen verschillende contexten onder andere:

• kennismaken met de fasen van het ontwerpproces;
• delen van het ontwerpproces zelfstandig leren uitvoeren;
• alle fasen van een ontwerp van probleemanalyse tot en met het testen van het prototype en evaluatie van het ontwerpvoorstel zelfstandig uitvoeren.

Ook in de onderbouw kan ontwerpen, eventueel in samenhang met het vak techniek, aangeleerd worden. Het is aan te bevelen dat leerlingen bij de natuurwetenschappelijke vakken zoveel ervaring en inzicht in onderzoeken en ontwerpen opdoen, dat ze bij hun profielwerkstuk de keuze voor een onderzoek c.q. ontwerp op een evenwichtige manier kunnen maken.​

Biologie Olympiade en andere wedstrijden

Al vanaf 1990 wordt de Nederlandse Biologie Olympiade (NBO) georganiseerd. Op een steeds groter aantal scholen kiezen docenten bewust voor de mogelijkheid om (eventueel klassikaal) deel te nemen aan de Biologie Olympiade. Ze laten vaak alle eindexamenkandidaten deelnemen aan de voorronde als goede voorbereiding op het centraal examen. Ze nemen de voorrondetoets als extra onderdeel op in het PTA, zien het in voorkomende gevallen als een praktische opdracht, geven bonuspunten indien de score van een leerling boven een bepaalde drempel komt of bouwen een compensatie in voor andere programmaonderdelen als een leerling deelneemt.

Steeds meer docenten zien het ook als een gelegenheid om het niveau van de leerlingen te meten met andere scholen, maar ook het schoolinterne wedstrijdelement kan interessant zijn.

De European Union Science Olympiad (EUSO)is een wedstrijd voor leerlingen onder de 17 jaar uit alle EU-landen. Elk EU-land kan een team afvaardigen dat multidisciplinair is samengesteld uit natuurkunde-, scheikunde- en biologiestudenten.

De International Junior Science Olympiad (IJSO) heeft de volgende doelstellingen:

• Uitdagen en stimuleren van geïnteresseerde en getalenteerde leerlingen in klas 3 van havo en vwo op het gebied van science en technologie. Bewustmaken van de mogelijkheden en kansen die er zijn op dit gebied. Uiteraard met de verwachting dat zich dat vertaalt in (bij hen) passende profielkeuzes van leerlingen.
• Leerlingen van verschillende scholen met elkaar in contact brengen en de competitie aangaan.
• Getalenteerde leerlingen de kans geven zich internationaal te meten en contacten op te doen.