Ervaringen uit de pilot

In deze pilot is gebleken dat doelmatig toetsen niet zo eenvoudig is. In het nieuwe programma ligt minder nadruk op het reproduceren van kennis en meer op inzicht en het toepassen daarvan. Uit de evaluatie van de pilot bleek dat die beoogde vernieuwing van het examenprogramma prominenter zou kunnen terugkomen in het schoolexamen en centraal examen (Sluijsmans, 2014). Toetsvragen die gericht zijn op het kunnen memoriseren en begrijpen van de leerstof bleven in de meerderheid. Deze twee vaardigheden vormen de eerste twee beheersingsniveaus binnen de taxonomie van Bloom. Daarnaast zijn er hogere denkvaardigheden: analyseren, evalueren en creëren. Er werden wel steeds meer vragen gemaakt waarin deze denkvaardigheden centraal staan, maar dat bleef voor zowel pilotdocenten als examenmakers een behoorlijke uitdaging.

Ook de vraag of leerlingen (elementen uit) de definities van de hoofd- en kernconcepten letterlijk moeten kunnen weergeven, heeft veel aandacht gekregen in de pilot. Aan de ene kant is het de bedoeling de leerling aan het denken te zetten, het letterlijk weergeven van een definitie die uit het hoofd geleerd is, past daar niet zo goed bij. Aan de andere kant hebben sommige leerlingen als ze zelf definities van concepten opschrijven de neiging om ver af te dwalen van de sociaalwetenschappelijke betekenis. Dat kan ook ten koste gaan van het 'leren denken' en in ieder geval van de sociaalwetenschappelijke betekenis van het antwoord dat de leerling geeft.