Maatschappijwetenschappen en actualiteit

'Door dit vaker te oefenen met de leerlingen aan de hand van de actualiteit die zicht voordoet, wordt de kennis van het vak toegepaste kennis. Leerlingen leren omgaan met de complexiteit van een actuele gebeurtenis door deze te ontrafelen en terug te brengen tot inzichtelijke maatschappelijke verhoudingen en structuren, die ze geleerd hebben.' Een bijkomend effect is dat 'de nieuwsgierigheid van leerlingen voor het nieuws gewekt wordt.'

In het Handboek Vakdidactiek Maatschappijleer (Olgers, et al., 2015) wordt een hoofdstuk gewijd aan maatschappijleer en actualiteit. Het belang van het analyseren van actuele onderwerpen wordt hier onderschreven. Achtereenvolgens komen de motieven voor de behandeling van actualiteit en de valkuilen van actuele onderwerpen en vraagstukken aan de orde. Soms is een actueel sociaal vraagstuk ook behoorlijk complex. Dan is er een systematiek nodig om het actuele vraagstuk te kunnen ontleden. In het handboek worden de volgende aspecten genoemd: actoren, belangen, waarden, eventuele ethische kwesties persoonlijk of de samenleving betreffend, en de eventuele verstrengeling van het vraagstuk met andere vraagstukken. Maar er kan natuurlijk ook worden gedacht aan een analyse van het actuele vraagstuk met behulp van hoofd- en kernconcepten.

In het handboek is een poging ondernomen om te komen tot een concretisering van actuele vraagstukken. Dit heeft geleid tot een voorbeeldlijst van mondiale vraagstukken, daarvan afgeleide deelvraagstukken en gerelateerde concrete actuele ontwikkelingen. Wat betreft de selectie van actuele ontwikkelingen en vraagstukken die voor een analyse door de leerlingen in aanmerking komen kan men – zo blijkt – denken aan een rijk scala aan onderwerpen. Van belang is te benadrukken dat het 'vanzelfsprekend' gaat om een sociale actualiteit; een actueel onderwerp dat de samenleving betreft (de manier waarop mensen samenleven en de maatschappij inrichten), dat voldoende gesprekstof oplevert (onderdeel is van het publieke debat) en waarbij meerdere actoren een rol spelen.

Voor maatschappijwetenschappen is verder een belangrijk criterium dat meerdere kern- en hoofdconcepten gebruikt kunnen worden voor de analyse van het sociale vraagstuk. Op die manier worden verschillende perspectieven op het vraagstuk belicht. De concept-contextbenadering komt vooral tot zijn recht als de betreffende hoofd- en kernconcepten vervolgens in samenhang aan de orde komen.

Aan de keuze van een actueel sociaal vraagstuk is onlosmakelijk de adequate verzameling van bijbehorende informatie (bronnen) verbonden (conform de subdomeinen A1 en F1). Bij voorkeur is er sprake van meer dan een bron, zodat (in principe) een veelzijdige belichting van het onderwerp gegarandeerd kan worden. Soms is in een bron zelf al sprake van meerdere actoren, belangen, waarden en standpunten. Dat hangt ook af van de aard van de betreffende bron. Bij een compact berichtje op nu.nl is het eerder aan de orde om naar meer bronnen op zoek te gaan dan bij een paginagroot overzichts- of onderzoeksartikel in de Volkskrant of Trouw.

Voor krantenartikelen kunt u ook gebruik maken van de diensten en producten van de Stichting Nieuws in de in de Klas (voorheen Stichting Krant in de klas). Dit materiaal kan in het onderwijs ingezet worden zowel voor de maatschappijvakken (waaronder maatschappijleer en maatschappijwetenschappen) als Nederlands (oefenen van taalvaardigheden).

Ten slotte wijzen we u op Kennislink, een populair-wetenschappelijke website die voor leerlingen interessante achtergrondartikelen bevat over actuele ontwikkelingen in wetenschap en samenleving.  Kennislink – zo vermeldt de website – brengt niet alleen recent nieuws uit de wetenschap, maar gaat ook dieper op onderwerpen in via achtergrondartikelen en vakoverstijgende thema's. Daarin worden onderwerpen vanuit verschillende wetenschappelijke invalshoeken belicht. Leerlingen kunnen hier putten uit een groot scala aan onderwerpen. Met name het onderwerpsveld Mens & Maatschappij biedt  relevante onderwerpen die in het kader van de analyse van een sociale actualiteit gebruikt kunnen worden.