Kenmerken examenprogramma

In veel gevallen is niet alleen sprake van het toepassen van ICT-kennis om ICT-producten te ontwikkelen, maar ook van het verwerven van inzicht op het gebied van ICT. In een enkele eindterm wordt verder voorgeschreven dat kandidaten planmatig moeten kunnen werken.

Inzicht en toepassen

Een aanzienlijk deel van de eindtermen is van de vorm "De kandidaat heeft inzicht in … en kan dit inzicht toepassen om …" Het is de bedoeling om in de schoolexamentoetsen beide onderdelen van een dergelijke eindterm te toetsen. Met een formulering in deze vorm wordt bedoeld dat een leerling een begrip, concept of werkwijze moet kennen, kan duiden, met elkaar in verband kan brengen, weet in welke omstandigheden hij het begrip, concept of werkwijze moet gebruiken en er blijk van geeft dat hij dat laatste daadwerkelijk kan.

Voorbeeld 1

Eindterm 21 luidt: "De kandidaat heeft inzicht in de rol van informatietechnologie bij maatschappelijke ontwikkelingen."
Dit beoogde inzicht uit zich bijvoorbeeld als volgt:

• een leerling kan enkele voorbeelden noemen van maatschappelijke ontwikkelingen die ontstaan zijn als gevolg van de opkomst van informatie- en communicatietechnologie (ICT);
• hij kan vervolgens aangeven hoe ICT deze voorbeeldontwikkelingen gestimuleerd heeft;
• en ten slotte kan hij een mening formuleren over de wenselijkheid van deze ontwikkeling.

Voorbeeld 2

Eindterm 32 luidt: "De kandidaat heeft inzicht in enkele eenvoudige programmeertechnieken en kan dit inzicht toepassen bij de ontwikkeling van een eenvoudig computerprogramma."
Het beoogde inzicht kan als volgt tot uitdrukking gebracht worden:

• een leerling kent enkele standaardtaalelementen van een programmeertaal;
• hij weet in welke gevallen hij welke taalelementen kan inzetten bij de ontwikkeling van een computerprogramma;
• en ten slotte weet hoe hij de betreffende taalelementen in een computerprogramma kan verwerken.

Het tweede deel van deze eindterm kan getoetst worden door kandidaten op te dragen een eenvoudig computerprogramma te schrijven.

Planmatig werken

In een aantal eindtermen is sprake van een planmatige werkwijze. Ook eindterm 6 "De kandidaat kan op systematische wijze werkzaamheden uitvoeren" veronderstelt beheersing van een dergelijke werkwijze. Planmatig werken wordt in het vakgebied van groot belang geacht en veelvuldig toegepast. In veel bedrijven en instellingen worden dergelijke werkwijzen vastgelegd in een procedurehandboek. De procedures in zo'n handboek zijn vaak gebaseerd op methoden en technieken voor projectmanagement, systeemontwikkeling, systeembeheer en systeemgebruik. Het is niet noodzakelijk leerlingen specifieke methoden en technieken te leren, het is evenmin verboden. Een aantal uitgangspunten voor planmatig werken wordt echter wel aanbevolen - zowel in het geval dat planmatige aanpak in de eindterm vermeld wordt, wanneer dat niet zo is. Deze uitgangspunten luiden als volgt:

• Eerst denken, dan doen
  Een valkuil bij de ontwikkeling en het gebruik van ICT-producten is om te snel in oplossingen te denken zonder het onderliggende probleem te analyseren. In sommige situaties is dat verdedigbaar - bijvoorbeeld als er in korte tijd een storing verholpen moet worden -, maar in het algemeen verdient het aanbeveling de tijd te nemen om een probleem te analyseren en pas daarna een oplossing te bedenken.
• Stapsgewijs werken
   ICT-vraagstukken zijn in de praktijk vaak complex van aard. Om niet bedolven te worden onder de complexiteit van een vraagstuk, wordt er vaak een stappenplan gehanteerd om tot een gerealiseerde, geteste en geaccepteerde oplossing van het vraagstuk te komen. Welke stappen er in welke volgorde doorlopen (moeten) worden, wordt door de situatie bepaald.
• Verdeel en heers
  Een andere manier om de complexiteit van een ICT-vraagstuk te beheersen is ze op te delen in kleinere vraagstukken, die stuk voor stuk worden opgelost. De hoofdoplossing wordt vervolgens samengesteld uit de deeloplossingen.
• Versiebewaking
  Als een ICT-product door meer dan één persoon ontwikkeld wordt, kunnen er problemen ontstaan door het werken met verschillende ontwikkelversies van het middel. Deze problemen worden in de praktijk opgelost door strikt versiebeheer. Hieronder vallen versienummering, het vaststellen welke versie de versie is, die door iedere ontwikkelaar gebruikt wordt, enzovoorts.
• Documenteren
  Planmatig werken houdt ook in dat gedocumenteerd wordt wat er gedaan is, hoe een ICT-product werkt en hoe hij in elkaar steekt. Een goede documentatie vergroot de gebruiksvriendelijkheid en onderhoudbaarheid van het ICT-product. Bovendien kan procesdocumentatie leiden tot een betere procesgang.

Hoe in voorkomende gevallen planmatig werken verder geïnterpreteerd kan worden, wordt onder de betreffende eindtermen toegelicht. Dat betreft bijvoorbeeld de uitwerking van stapsgewijs werken in een concreet stappenplan.