Afstemming met andere vakken

Gezamenlijke projecten zijn vaak lastig omdat niet alle leerlingen naast maatschappijleer ook geschiedenis of aardrijkskunde hebben. Toch zijn er wel mogelijkheden om samen te werken, met name met maatschappijkunde en (voor vmbo gl/tl) geschiedenis.

Maatschappijkunde

Maatschappijleer 2 heet sinds 1 augustus 2016 maatschappijkunde. In 2015 deden 11.066 vmbo-leerlingen examen maatschappijleer 2, dat is 10 procent van de leerlingen die dat jaar deelnamen aan het examen vmbo (110.514). Een vergelijking met aardrijkskunde en geschiedenis laat zien dat maatschappijleer 2 vooral op vmbo-basis en –kader veel wordt aangeboden en gekozen.

Bron: www.cito.nl

Maatschappijkunde bouwt in bepaald opzicht voort op maatschappijleer. Soms ronden leerlingen eerst maatschappijleer af voordat ze met maatschappijkunde beginnen. Maar het komt ook voor dat beide vakken tegelijk in het rooster van leerlingen staan.

De afstemming met maatschappijkunde vindt vaak op een heel natuurlijke wijze plaats. Dit komt omdat in beide vakken dezelfde begrippen en maatschappelijke thema's aan bod kunnen komen. Ook het feit dat op een vmbo-school meestal dezelfde docenten zowel maatschappijleer als maatschappijkunde geven, zorgt voor een vanzelfsprekende afstemming.

Bij de afstemming van de inhoud van maatschappijleer en maatschappijkunde zijn de volgende punten relevant:

• Elementen uit maatschappijleer maken ook onderdeel uit van maatschappijkunde, maar dan gekoppeld aan voorgeschreven exameneenheden, bijvoorbeeld:
  • Bij Cultuur en socialisatie (K/4) leren leerlingen de begrippen waarden, normen en cultuur. Bij maatschappijkunde komen deze begrippen terug bij Multiculturele samenleving. Leerlingen gebruiken deze begrippen hier om verschillen tussen culturen te kunnen omschrijven.
  • Bij Beeldvorming en stereotypering (K/7)  leren leerlingen de begrippen discriminatie en vooroordelen. Deze begrippen komen ook terug bij Multiculturele samenleving.

• De leerstof bij maatschappijkunde is vooral themagebonden kennis; leerlingen moeten naast de begrippen uit maatschappijleer ook inhoudelijke kennis van het betreffende thema hebben (bijvoorbeeld: weten waarom verschillende groepen allochtonen naar Nederland kwamen).
• De benaderingswijze krijgt een verdieping bij maatschappijkunde.

De sterke inhoudelijk relatie tussen maatschappijleer en maatschappijkunde heeft ook implicaties voor de indeling van de leerstof van beide vakken over leerjaar 3 en 4. Je kunt de planning zo maken dat bepaalde exameneenheden (bijvoorbeeld Cultuur en socialisatie bij maatschappijleer en Multiculturele samenleving bij maatschappijkunde) tegelijkertijd behandeld worden. Of je kunt zorgen dat bepaalde onderwerpen bij maatschappijleer behandeld zijn voor ze bij maatschappijkunde aan bod komen.

Geschiedenis

Bij geschiedenis moeten leerlingen leren welke cultureel-maatschappelijke ontwikkelingen zich na de Tweede Wereldoorlog hebben voorgedaan. Dat past goed bij het onderwerp 'cultuur en socialisatie' van maatschappijleer. Je kunt uw leerlingen bijvoorbeeld vragen om iemand uit hun eigen generatie, en iemand uit de generatie van hun ouders en grootouders te interviewen over de culturele veranderingen in Nederland. Als leerlingen ook geschiedenis hebben, kan die opdracht ook meetellen voor dat vak. Een losse vorm van samenwerking is een excursie naar een bepaalde stad (Den Haag of Brussel bijvoorbeeld), die bestaat uit onderdelen voor verschillende vakken. Het onderdeel voor maatschappijleer (Parlementarium in Brussel, ProDemos in Den Haag), kan dan voor iedereen zijn, terwijl leerlingen daarnaast een deel van de tijd besteden aan een bezoek of onderwerp dat past bij een of meer andere vakken uit hun vakkenpakket.

Beroepsgerichte vakken

Met de beroepsgerichte vakken kan worden samengewerkt in een rollenspel waarin de beroepssituatie centraal staat. Daarin kunnen dan ook onderwerpen als normen, waarden en culturele verschillen aan de orde komen. Ook bij een oriëntatiestage in het beroepenveld kunnen de beroepsgerichte vakken, Nederlands en maatschappijleer samenwerken.

Nederlands

Met Nederlands kan ook worden samengewerkt als het gaat om debat en discussie, of bijvoorbeeld door leerlingen een ingezonden artikel over een maatschappelijk vraagstuk te laten schrijven voor een krant. Dat kan dan ook worden beoordeeld door de docent Nederlands.

Exacte vakken

Door bepaalde maatschappelijk vraagstukken te kiezen kan ook samenwerking worden gezocht met de exacte vakken. Met natuur- en scheikunde als het gaat over kerncentrales, radioactief afval, energiegebruik en energieverspilling. Met biologie kan worden samengewerkt bij een onderwerp zoals de relatie tussen mens en milieu, maar ook als het gaat om (regels rondom) alcohol- en drugsgebruik. Een debat, een artikel of een werkstuk over zo'n maatschappelijk vraagstuk kun je een plek geven in de exameneenheid Macht en zeggenschap en kan tegelijkertijd een opdracht voor Nederlands en de exacte vakken zijn.​