Positie van het vak
Maatschappijleer is een verplicht vak en maakt onderdeel uit van het gemeenschappelijke deel. Dit houdt in dat alle leerlingen in het vmbo het vak krijgen.
Schoolexamenvak
Maatschappijleer wordt met een schoolexamen afgesloten. De verschillende onderdelen van het schoolexamen (SE) dienen om vast te stellen of de doelen van het vak gehaald zijn. SE-toetsen worden beoordeeld met een cijfer, het gemiddelde van alle SE-cijfers vormt het eindcijfer voor maatschappijleer. Omdat maatschappijleer geen centraal examen heeft, dienen alle exameneenheden van het examenprogramma in het SE getoetst te worden. Het eindcijfer voor maatschappijleer telt net als de eindcijfers van de vakken met een centraal examen mee in de slaag/zakregeling voor het vmbo.
Maatschappijleer in het rooster
Het examenprogramma voor maatschappijleer is gebaseerd op de 80 lesuren uit de adviesurentabel die nog bestond toen het programma werd ontwikkeld. In veel scholen is maatschappijleer een vak dat in de derde klas twee uur per week wordt gegeven, op andere scholen gebeurt hetzelfde in klas 4. Nadeel van die laatste optie is dat er minder lesweken zijn in de vierde klas en dat de aandacht van leerlingen vooral uitgaat naar de vakken met een centraal examen.
Een enkele school kiest ervoor om maatschappijleer te geven in het tweede half jaar van de derde klas en het eerste half jaar van de vierde klas. Een situatie waarin in het gehele derde en vierde leerjaar één lesuur per week wordt aangeboden komt heel weinig voor, omdat de contacttijd per week dan erg beperkt blijft. Als scholen ook maatschappijkunde (het vroegere maatschappijleer 2) aanbieden, wordt maatschappijleer vaak in de derde klas aangeboden.