Opdrachten schrijfvaardigheid

• correspondentie: formele en informele brief, e-mail, kaart; tweet, whatsapp;
• formulieren, advertenties, berichten en aantekeningen: standaardformulieren, notities, berichten, advertenties, instructies, aantekeningen tijdens een (online) uitleg of les, vlog;
• verslagen, werkstukken, samenvattingen en artikelen: verslag, werkstuk, collage, (muur)krant, bijdrage voor een (school)krant of (jongeren)tijdschrift, ingezonden stuk, blog, hypertekst;
• vrij schrijven: collage, krant, verhaal, vertelling, strip, gedicht, informatieve tekst.

Voorkom het enkel toetsen van schrijfvaardigheid door middel van enkel oude examenopdrachten

Voordat we enkele tips geven en voorbeelden beschrijven van het toetsen van schrijfvaardigheid in het schoolexamen, gaan we eerst in op het gebruik van 'oude' schrijfopdrachten uit examens. Reden om deze examens uit voorgaande examenjaren te gebruiken is een optimale voorbereiding op het centrale examen. Het is echter de vraag of dat binnen het schoolexamen moet gebeuren.

• Niet alle aspecten van schrijfvaardigheid worden zo getoetst, zoals het informatie verzamelen, verwerken en samenvoegen, het gebruiken van strategieën; het reviseren van teksten en voldoende aandacht voor het schrijfproces in plaats van enkel voor het schrijfproduct.
• Leerlingen kunnen met het schrijven van een geleide tekst in één beperkte schrijfopdracht onvoldoende hun schrijfcompetentie laten zien en bovendien is er een grote mate van overschrijfbaarheid vanwege de puntsgewijs opgesomde context- en opdrachtbeschrijving.
• Schrijfvaardigheid leent zich juist om de eenheden in het verrijkingsdeel (V) te toetsen, zoals verwerven, verwerken en verstrekken van informatie, schrijven op basis van documentatie en vaardigheden in samenhang.

Tips

• Stel het SE-onderdeel schrijfvaardigheid samen uit meerdere schrijfopdrachten, bijvoorbeeld aan de hand van de taken van het referentiekader: correspondentie, korte verslagen, lange(re) verslagen en vrij schrijven.
• Neem de onderdelen verwerven, verwerken van informatie en reviseren op basis van feedback mee in het schoolexamendeel.
• Neem voor gl/tl de beoordeling van taal van het sectorwerkstuk mee door als vaksectie Nederlands samen te werken met andere vakken bij de totstandkoming van het sectorwerkstuk.
• In de publicatie Schrijven van 1F naar 2F vind je opdrachten, uitwerkingen, checklists en beoordelingen van schrijfproducten op 2F, waarbij de producten variëren in kwaliteit.

Voorbeeld 1. Het aanleggen van een schrijfdossier

In vmbo 4 leggen leerlingen een schrijfdossier aan met vijf opdrachten, gebaseerd op de taken van het referentiekader. Daarbij wordt ook het schrijfproces (oriëntatie, werkplan, eerste versie, feedback verwerken, tweede versie) meegenomen. Leerlingen schrijven:

• een e-mail naar een mbo-docent om een presentatie van twintig minuten te houden op de mbo-avond die hun eigen school organiseert ter voorbereiding op de vervolgstudie. Het doel: een verzoek/uitnodiging, praktische informatie en een aantal inhoudelijke suggesties;
• een verslag van een mini-onderzoek gekoppeld aan de stage of een thema. De onderdelen daarvan zijn: inleiding + onderzoeksvraag, aanpak/werkplan, resultaten, conclusie, reflectie (5-7 pagina's). Bij deze opdracht wordt meegenomen dat zij informatie uit verschillende bronnen verwerken;
• formulieren: het invullen van het formulier Aanmelding vervolgopleiding mbo
• een instructie: leerlingen mogen kiezen of ze een duplo-bouwwerk maken en daarbij een instructie schrijven inclusief relevante afbeeldingen of een vrij onderwerp nemen dat wordt goedgekeurd door de docent. Naast de handleiding maken leerlingen een vlog/filmpje met moviemaker.
• een samenvatting: leerlingen zoeken in duo's een bron van minimale lengte rondom het onderwerp internationalisering/actualiteit (bijvoorbeeld hygiëne over de wereld). Ze maken een onderbouwde keuze welke manier van samenvatten het best bij het type tekst, het onderwerp en bij hun eigen voorkeur past: een mindmap, een kolomschema of een samenvatting per alinea (kernzinnen).

Voorbeeld 2. Meerdere schrijftoetsen

Het schoolexamencijfer van schrijfvaardigheid bestaat uit vier onderdelen (gl/tl):

• een toets spelling en formulering;
• een e-mail aan een stage-organisatie met sollicitatiemotivatie en cv;
• de beoordeling van het sectorwerkstuk (opbouw, afstemming doel/publiek, woordgebruik, leesbaarheid, spelling & interpunctie);
• een verslag op basis van filmfragmenten

Schrijfopdracht

Voorbeeld uitwerking Verslag op basis van filmfragmenten naar aanleiding van de pilot schrijfvaardigheid CE door CvTE/Cito (2013-2015): Leerlingen gl/tl schrijven een verslag aan de hand van twee filmfragmenten:

Na deze situatieschets wordt aangegeven welke inhoudselementen op basis van de situatieschets en de filmpjes in het verslag verwerkt moeten worden. Zo wordt bijvoorbeeld gevraagd naar een overeenkomst en een verschil tussen Armin van Buuren en Epke Zonderland als student. Deze gegevens zijn niet letterlijk in de filmpjes verwoord. Leerlingen moeten de gegevens zelf afleiden en formuleren.

Meer opdrachten Schrijfvaardigheid

De publicatie Concretisering referentieniveaus Schrijven en Lezen bevat taalvoorbeelden van 1F, 2F, 3F of 4F met een toelichting waarom de taalopdracht, leerlingpresentatie en/of het schrijfproduct als treffend voorbeeld beoordeeld is en welke inzichten het werken met het referentiekader heeft opgeleverd.

Nog meer voorbeelden vind je op de website www.taalenrekenen.nl.