Publicaties

Het huidige onderwijsdebat richt zich onder meer op de vraag welke kennis en vaardigheden van belang zijn om leerlingen voor te bereiden op een snel veranderende maatschappij. Veel van deze vaardigheden worden samengevat onder de noemer ‘21e eeuwse vaardigheden’. Het betreft generieke vaardigheden en daaraan te koppelen kennis, inzicht en houdingen die nodig zijn om te functioneren in, en bij te dragen aan de toekomstige samenleving. Het Ministerie van OCW heeft SLO gevraagd te onderzoeken wat deze vaardigheden precies inhouden en in hoeverre ze aandacht krijgen c.q. zouden moeten krijgen in het funderend onderwijs (het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs). Daarbij is gevraagd specifiek aandacht te besteden aan digitale geletterdheid. De conclusie van het onderzoek is dat de 21e eeuwse vaardigheden weinig doelgericht en structureel aan de orde komen in het huidige curriculum voor het funderend onderwijs. Het rapport beveelt aan de positie van de vaardigheden in het beoogde en uitgevoerde curriculum te versterken en ze een meer zichtbare plek in de landelijke leerplankaders te geven.

Deze landelijke werkconferentie is een tweede vervolg op het Symposium Genredidactiek/Genre Pedagogy, gehouden in 2010. Bij de afsluiting van dit symposium is afgesproken de mogelijkheden tot verdieping van taalgerichtvakonderwijs met behulp van Systemic Functional Linguistics (SFL) en genredidactiek verder uit te werken in diverse 'proeftuintjes' In dit verslag zijn de verslagen van alle plenaire lezingen en rondetafels opgenomen. Het is te lezen als een vervolg op het verslag van de landelijke werkconferentie van 2011 getiteld Genres in schoolvakken.

In opdracht van en in samenwerking met de Stuurgroep Watereducatie is een curriculumvoorstel watereducatie ontwikkeld met als doel het thema water in het basis- en het voortgezet onderwijs een meer vanzelfsprekende plaats te geven. Het curriculumvoorstel biedt een inhoudelijke prioritering van de vele mogelijke aspecten die aan het thema water zijn te onderscheiden. Het is bedoeld als een landelijk schooloverstijgend kader, dat uitnodigt en inspireert tot uitwerkingen op school- en klasniveau, waarbij wordt uitgegaan van eigen keuzes, inspanningen en profilering van scholen. Op basis van dit curriculumvoorstel kunnen concretere lessenplannen ontwikkeld worden in samenwerking met scholen, waterschappen en (regionale) partners. Met dit voorstel, waarin doelen en inhouden op macroniveau zijn beschreven, kunnen samenhangende keuzes voor inhouden, leermiddelen en didactiek gemaakt worden.

Mensen kunnen plotseling in een noodsituatie terecht komen waarin zij op zichzelf en elkaar zijn aangewezen. Tegen deze achtergrond is het wenselijk dat iedereen, dus ook de leerlingen in het onderwijs risicobewustzijn en perspectieven op handelen ontwikkelen. Hierbij kan het onderwijs een rol spelen: niet zozeer door een nieuw vak in te voeren, maar door aandacht aan risicobewustzijn te geven in de 'gewone' lessen. Bovendien kan risicobewustzijn -gekoppeld aan handelingsperspectieven- een zinvolle invulling zijn van landelijk voorgeschreven maar niet ingevulde kerndoelen in het basis- en voortgezet onderwijs. Deze basisvisie kan op scholen als uitgangspunt worden genomen voor het ontwikkelen van beleid voor zelfredzaamheid in noodsituaties en inbedding daarvan in het leerplan.

De Stuurgroep Watereducatie streeft ernaar om de aandacht voor het thema water in het Nederlandse onderwijs te vergroten. Aan SLO is in 2010 daarom de opdracht verstrekt om een kaderleerplan te ontwikkelen waarin wordt aangeven welke doelen en inhouden bij watereducatie centraal kunnen staan. Een belangrijke schakel tussen onderwijsinhoudelijke ambities zoals vastgelegd in het leerplan en de praktijk van de klas, wordt gevormd door onderwijsleermaterialen. In deze leermiddelenanalyse is onderzocht in hoeverre de doelen en inhouden uit dit leerplan terugkomen in onderwijsmethodes en additionele lesmaterialen. De opdracht beperkt zich tot het primair onderwijs.

De samenleving verlangt van het onderwijs cognitieve en sociale opbrengsten. Dat betekent ook dat leerlingen moeten worden voorbereid op een adequate deelname aan een pluralistische democratie. Dit legt een grote druk op de school en het leerplan. De vraag is echter in hoeverre het onderwijs en leraren mogen worden aangesproken op het oplossen van maatschappelijke problemen. In deze afscheidspublicatie blikt de auteur terug op de relatie tussen maatschappelijke thema’s en het leerplan en roept hij op tot een brede discussie over een integrale onderwijsvisie op het funderend onderwijs. Hij pleit voor een samenhangend curriculumraamwerk, waarin de kwalificatie- en de socialisatiefunctie van het onderwijs meer met elkaar in balans zijn en het onderwijs een duidelijk afgebakend speelveld krijgt voor het kritisch en creatief leren omgaan met maatschappelijke kwesties.

Onder algemene vaardigheden worden de vaardigheden verstaan, die leerlingen bij allerlei vakken moeten kunnen toepassen in het kader van hun leerproces. SLO heeft zich, in samenwerking met de vmbo-onderwijspraktijk, beziggehouden met de vraag of het aanleren, toepassen en oefenen van dergelijke vaardigheden mogelijk eenduidiger, en daarmee effectiever kan dan nu vaak het geval is in de theoretische leerweg. Sommige van deze vaardigheden leveren een concreet product op, bijvoorbeeld een presentatie of een onderzoeksverslag. In dit vademecum zijn drie productgerichte vaardigheden uitgewerkt: presenteren, interviewen en onderzoeken. Het vademecum bestaat uit een serie taakbladen voor leerlingen: per vaardigheid een taakblad. Elk taakblad heeft een vast format dat de leerling via hulpvragen helpt de vaardigheid te oefenen en de eigen kwaliteit van uitvoering te beoordelen.

Doorlopende leerlijnen zijn een hulpmiddel bij een betere afstemming en samenhang in het leerplan voor het voortgezet onderwijs. In deze publicatie worden leerlijnen beschreven voor de natuurwetenschappelijke vaardigheden voor de onderbouw havo-vwo. Het betreft vaardigheden die ook in de eindtermen in de tweede fase van natuurwetenschappelijke vakken voorkomen, namelijk: onderzoeken, ontwerpen, reken- en wiskundige vaardigheden, modelvorming, redeneren, waarderen en oordelen en instrumentele vaardigheden. De leerlijnen zijn beschreven in de vorm van tussendoelen met als einddoel instroom in de tweede fase van havo en vwo.

Deze bundel is bedoeld voor iedereen die zich bezighoudt met mvt in het primair en voortgezet onderwijs. Het met emeritaat gaan van prof. dr. Gerard Westhoff en de opheffing van het NaB-MVT (gelijktijdig in 2008) waren aanleiding voor reflectie. Waar hebben de onderwijsontwikkelingen van de laatste vijftien jaar ons wat vreemde talen betreft gebracht? Waar staan we nu en hoe zal het onderwijs er over nog eens vijftien jaar uitzien? Moeten we inzetten op eerder beginnen met vreemde talen in het onderwijs? Is iedereen aan het ERK? Is talenonderwijs in de toekomst nog nodig? Moet het anders? Kan het beter? De 22 bijdragen verdedigen allemaal een specifieke - veelal prikkelende - stelling. Er zijn drie thema's: doelen en toetsing van vreemdetalenonderwijs; vreemdetalendidactiek en taalonderwijsbeleid. Alle bijdragen in de bundel zijn gebaseerd op onderzoeksresultaten.