Publicaties

In juni 2009 ontvingen 28 besturen met 350 scholen bericht dat zij subsidie van het ministerie van OCW kregen voor hun ingediende excellentieprojecten voor een periode van drie jaar (2009-2012). Al deze projecten hebben een gemeenschappelijk doel: het stimuleren van cognitief talent. Om de uitvoering van de projecten te kunnen volgen en de voortgang van de projecten zoveel mogelijk te waarborgen vond ondersteuning en lichte monitoring van de projecten plaats. Dit gebeurde door een samenwerkingsverband van SLO, de PO-Raad en EDventure. In deze publicatie wordt duidelijk wat de subsidieregeling voor het onderwijs heeft opgeleverd, welke positieve ontwikkelingen zijn ingezet, welke vragen zijn blijven liggen en welke nieuwe uitdagingen zich voordoen rond het stimuleren van cognitief talent. Tegelijk wordt zicht gegeven op het proces van het monitoren en ondersteunen van de scholen.

Mensen kunnen plotseling in een noodsituatie terecht komen waarin zij op zichzelf en elkaar zijn aangewezen. Tegen deze achtergrond is het wenselijk dat iedereen, dus ook de leerlingen in het onderwijs risicobewustzijn en perspectieven op handelen ontwikkelen. Hierbij kan het onderwijs een rol spelen: niet zozeer door een nieuw vak in te voeren, maar door aandacht aan risicobewustzijn te geven in de 'gewone' lessen. Bovendien kan risicobewustzijn -gekoppeld aan handelingsperspectieven- een zinvolle invulling zijn van landelijk voorgeschreven maar niet ingevulde kerndoelen in het basis- en voortgezet onderwijs. Deze basisvisie kan op scholen als uitgangspunt worden genomen voor het ontwikkelen van beleid voor zelfredzaamheid in noodsituaties en inbedding daarvan in het leerplan.

De referentieniveaus beschrijven wat leerlingen moeten kennen en kunnen op het gebied van taal en rekenen op verschillende momenten in hun onderwijsloopbaan. Voor het primair onderwijs zijn twee niveaus beschreven: streefniveau 1S en fundamenteel niveau 1F. Niveau 1S moet door het grootste gedeelte van de leerlingen bereikt worden aan het eind van het basisonderwijs. Als op een verantwoorde manier wordt vastgesteld dat het aanbod op niveau 1S te hoog is en de leerling deze doelen niet zal halen, kunnen leraren deze leerling laten werken naar niveau 1F. De voorliggende checklist helpt intern begeleiders (en leraren) om een zorgvuldige afweging te maken bij de keus om het 1S-rekenniveau los te laten en te werken naar niveau 1F.

De Stuurgroep Watereducatie streeft ernaar om de aandacht voor het thema water in het Nederlandse onderwijs te vergroten. Aan SLO is in 2010 daarom de opdracht verstrekt om een kaderleerplan te ontwikkelen waarin wordt aangeven welke doelen en inhouden bij watereducatie centraal kunnen staan. Een belangrijke schakel tussen onderwijsinhoudelijke ambities zoals vastgelegd in het leerplan en de praktijk van de klas, wordt gevormd door onderwijsleermaterialen. In deze leermiddelenanalyse is onderzocht in hoeverre de doelen en inhouden uit dit leerplan terugkomen in onderwijsmethodes en additionele lesmaterialen. De opdracht beperkt zich tot het primair onderwijs.

De samenleving verlangt van het onderwijs cognitieve en sociale opbrengsten. Dat betekent ook dat leerlingen moeten worden voorbereid op een adequate deelname aan een pluralistische democratie. Dit legt een grote druk op de school en het leerplan. De vraag is echter in hoeverre het onderwijs en leraren mogen worden aangesproken op het oplossen van maatschappelijke problemen. In deze afscheidspublicatie blikt de auteur terug op de relatie tussen maatschappelijke thema’s en het leerplan en roept hij op tot een brede discussie over een integrale onderwijsvisie op het funderend onderwijs. Hij pleit voor een samenhangend curriculumraamwerk, waarin de kwalificatie- en de socialisatiefunctie van het onderwijs meer met elkaar in balans zijn en het onderwijs een duidelijk afgebakend speelveld krijgt voor het kritisch en creatief leren omgaan met maatschappelijke kwesties.

Onder algemene vaardigheden worden de vaardigheden verstaan, die leerlingen bij allerlei vakken moeten kunnen toepassen in het kader van hun leerproces. SLO heeft zich, in samenwerking met de vmbo-onderwijspraktijk, beziggehouden met de vraag of het aanleren, toepassen en oefenen van dergelijke vaardigheden mogelijk eenduidiger, en daarmee effectiever kan dan nu vaak het geval is in de theoretische leerweg. Sommige van deze vaardigheden leveren een concreet product op, bijvoorbeeld een presentatie of een onderzoeksverslag. In dit vademecum zijn drie productgerichte vaardigheden uitgewerkt: presenteren, interviewen en onderzoeken. Het vademecum bestaat uit een serie taakbladen voor leerlingen: per vaardigheid een taakblad. Elk taakblad heeft een vast format dat de leerling via hulpvragen helpt de vaardigheid te oefenen en de eigen kwaliteit van uitvoering te beoordelen.

Doorlopende leerlijnen zijn een hulpmiddel bij een betere afstemming en samenhang in het leerplan voor het voortgezet onderwijs. In deze publicatie worden leerlijnen beschreven voor de natuurwetenschappelijke vaardigheden voor de onderbouw havo-vwo. Het betreft vaardigheden die ook in de eindtermen in de tweede fase van natuurwetenschappelijke vakken voorkomen, namelijk: onderzoeken, ontwerpen, reken- en wiskundige vaardigheden, modelvorming, redeneren, waarderen en oordelen en instrumentele vaardigheden. De leerlijnen zijn beschreven in de vorm van tussendoelen met als einddoel instroom in de tweede fase van havo en vwo.

Deze bundel is bedoeld voor iedereen die zich bezighoudt met mvt in het primair en voortgezet onderwijs. Het met emeritaat gaan van prof. dr. Gerard Westhoff en de opheffing van het NaB-MVT (gelijktijdig in 2008) waren aanleiding voor reflectie. Waar hebben de onderwijsontwikkelingen van de laatste vijftien jaar ons wat vreemde talen betreft gebracht? Waar staan we nu en hoe zal het onderwijs er over nog eens vijftien jaar uitzien? Moeten we inzetten op eerder beginnen met vreemde talen in het onderwijs? Is iedereen aan het ERK? Is talenonderwijs in de toekomst nog nodig? Moet het anders? Kan het beter? De 22 bijdragen verdedigen allemaal een specifieke - veelal prikkelende - stelling. Er zijn drie thema's: doelen en toetsing van vreemdetalenonderwijs; vreemdetalendidactiek en taalonderwijsbeleid. Alle bijdragen in de bundel zijn gebaseerd op onderzoeksresultaten.

Leerlingen moeten in hun schoolloopbaan al op vrij jonge leeftijd belangrijke keuzes maken en blijven daarmee ook in hun latere loopbaan geconfronteerd. Een goede loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) draagt bij aan het voorkomen van schooluitval (bij de overgang naar het mbo of later in het mbo) en onnodig switchen van opleiding. De wettelijke verplichting tot het aanbieden van LOB zorgde bij vmbo-scholen tot organisatorische problemen. Daarom is in 2005 de vmbo Carrousel. ontstaan. In dit samenwerkingsverband komen leerlingen gecoördineerd in aanraking met de beroepspraktijk van de verschillende instellingen in de sector Zorg en Welzijn. Deze publicatie onderzoekt hoe de vmbo Carrousel opgenomen kan worden in een leerroute LOB voor de basis- en kadergerichte leerweg.