Publicaties

Deze handreiking beschrijft twee lessen rondom spreken en gesprekken voeren die ingezet kunnen worden om te werken aan de mondelinge taalvaardigheid van leerlingen. De ontwikkelde taken sluiten qua vorm en inhoud aan bij de toetstaken die gebruikt zijn in de peiling Mondelinge taalvaardigheid aan het einde van het speciaal (basis)onderwijs. Ze zijn echter aangepast aan de context van de lespraktijk en voorzien van een lesbeschrijving en leerlingmateriaal. In de les over gesprekken voeren lossen de leerlingen gezamenlijk een probleem op. Ze gaan met elkaar in overleg om meningen en argumenten uit te wisselen en om elkaar advies te geven. In de les over spreken vertellen leerlingen elkaar een verhaal dat ze zelf hebben voorbereid.

Deze praktische handreiking voor schrijfvaardigheidsonderwijs is gericht op leerkrachten van de midden- en bovenbouw van het (speciaal) basisonderwijs. De handreiking wil een impuls geven aan de inbedding van het schrijfonderwijs in het taalbeleid van de school. Met behulp van drie afzonderlijk te gebruiken hoofdstukken kunnen leerkrachten keuzes maken welke aspecten van het schrijfonderwijs op hun school het meest relevant zijn om aan te pakken. Onderwerpen die aan de orde komen zijn onder andere doelen en doorgaande leerlijnen, leeractiviteiten voor schrijven en het volgen van  de schrijfvaardigheidsontwikkeling en het beoordelen van teksten. Aan het eind van elk hoofstuk zijn praktische suggesties en leestips opgenomen. Aanleiding voor de handreiking is het peilingsonderzoek schrijfvaardigheid dat de Inspectie voor het Onderwijs in 2019 uitvoerde onder 95 basisscholen en 37 sbo-scholen.

Om een beeld te krijgen van de kennis, vaardigheden en houdingen van leerlingen aan het eind van het basisonderwijs voert de Inspectie van het Onderwijs periodiek onderzoek uit. Dat gebeurt op basis van een domeinbeschrijving. Daarin is opgenomen wat de wettelijke eisen zijn voor de inhoud van het specifieke domein en wat bekend is over de stand van zaken van het domein. Een volgend onderzoek naar rekenen-wiskunde staat gepland voor 2023. Daarin zullen het onderwijsaanbod en de leerresultaten rekenen-wiskunde in kaart worden gebracht van groep 8-leerlingen van het reguliere basisonderwijs (bo), schoolverlaters van het speciaal basisonderwijs (sbo), en – voor het eerst – van schoolverlaters van het speciaal onderwijs (so). Deze domeinbeschrijving vormt de basis voor het geplande peilingsonderzoek.

Veel kleutergroepen en voorschoolse voorzieningen werken graag met thema’s. Om te zorgen dat kinderen optimaal spelend leren, is het belangrijk dat de thema’s goed aansluiten op hun belevingswereld. Beredeneerd werken met een thema (thematiseren) helpt om kinderen te motiveren en hen nieuwsgierig te maken.

Leraren uit het primair en voortgezet onderwijs nemen graag aanbod af van culturele instellingen. Met hun leerlingen bezoeken ze musea of culturele plekken en ze gebruiken(digitaal) lesaanbod van de instellingen op verschillende manieren in hun lessen. Ontwikkelaars en aanbieders van cultureel lesmateriaal willen graag dat het onderwijs hun materialen gebruikt. Maar hoe kunnen zij hun aanbod zo goed mogelijk laten aansluiting bij de doelen van de verschillende vakken en/of leergebieden? De zes scenario’s in deze handreiking schetsen de mogelijke rollen van de leraar als gebruiker van cultureel erfgoed. Elk scenario helpt de aanbieders van cultureel erfgoed om met de leraar in gesprek te gaan over de beste manier waarop hun aanbod aan kan sluiten bij de vraag van de scholen.

Verhalend ontwerpen doet een groot beroep op de betrokkenheid van kinderen. Als leerkracht benut je de natuurlijke nieuwsgierigheid van ieder kind om samen met hen een verhaal te vertellen. Jij maakt het begin en de rode draad en nodigt de kinderen uit om daar hun eigen ideeën aan toe te voegen om het verhaal af te maken. Zo stimuleer je eigenaarschap bij kinderen over hun eigen leer- en ontwikkelproces. Dit uitgewerkte voorbeeld laat zien hoe de principes van formatief evalueren verweven kunnen worden in de onderbouw van het primair onderwijs. Na een korte toelichting op verhalend ontwerpen en formatief evalueren wordt een stappenplan gepresenteerd dat de onderwijsinhouden en de pedagogische en onderwijskundige ideeën over goed onderwijs met een formatieve insteek bijeenbrengt.

We willen als samenleving graag weten wat leerlingen in Nederland leren op school. Daarom worden al sinds 1987 periodieke peilingsonderzoeken gehouden in het primair onderwijs. De onderzoekers kijken hierbij naar de beschreven onderwijsdoelen, het onderwijsaanbod en de onderwijsopbrengsten. De uitkomsten van de peilingsonderzoeken geven een landelijk beeld van wat kinderen leren op school en ze vertellen ook hoe deze resultaten zich in de tijd ontwikkelen. Aan de basis van de peiling ligt een domeinbeschrijving voor het betreffende leergebied, in dit geval Mens en maatschappij. Dat leergebied bestaat als zodanig nog niet. Daarom loopt deze beschrijving vooruit op nog te ontwikkelen kerndoelen en volgt hij de structuur van de voorstellen van Curriculum.nu uit 2019. Verder geeft de beschrijving een stand van zake van de inhouden zoals die nu op de basisschool aan bod (zouden moeten) komen.

Hoe zorg je er als leerkracht voor dat leerlingen weten waar zij naartoe werken, dat zij weten wat zij al kunnen en wat zij nodig hebben om het leerdoel te behalen? Wanneer en hoe geef je als leerkracht zinvolle feedback? Hoe bepaal je vervolgstappen? En ook: hoe betrek je de leerlingen bij hun leren en geef je hen verantwoordelijkheid voor hun eigen leren? Formatief evalueren biedt leerkracht en leerlingen inzicht in het leerproces. In dit document gaan we in op wat formatief evalueren precies inhoudt en hoe je het kunt inpassen in je onderwijs. We illustreren dit met voorbeelden uit de praktijk.

Het Platform Taalgericht Vakonderwijs ondersteunt de ontwikkeling en implementatie van een taalgerichte onderwijsaanpak in alle vakken. Daartoe ontwikkelt het platform materialen, en organiseert zij bijeenkomsten en werkconferenties waar scholen, opleidingen en onderzoekers elkaar ontmoeten. In deze bundel zijn de bijdragen opgenomen die gepresenteerd worden op de landelijke werkconferentie op 6 december 2019 in het Berghotel te Amersfoort.