Publicaties

Sinds de wettelijke vastlegging van het Referentiekader taal en rekenen heeft SLO zich ten doel gesteld de referentieniveaus concreet te maken en ervaring op te doen met het werken ermee. Omdat de teksten van het referentiekader taal niet altijd even makkelijk te lezen waren zijn ze per domein uiteen gerafeld en opnieuw geordend. Zo ontstonden Kijkwijzers die kunnen worden ingezet bij het inschalen van opdrachten en het beoordelen van leerlingprestaties.

Deze brochure is het verslag van een gefaseerde trendanalyse voor het vak lichamelijke opvoeding in het gemeenschappelijke deel van de examenprogramma's voor vmbo, havo en vwo. Het gehele onderzoek bestond uit vier fasen: verkennende interviews, docentenpanels, een webenquête en een resonansbijeenkomst. In dit rapport vind je de opbrengsten van de fasen drie en vier. Parallel aan het onderzoek functioneerde een docentennetwerk rond de vernieuwing van het programma LO in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. De resultaten uit het onderzoek worden in dit rapport ook afgezet tegen de opbrengsten uit dat netwerk.

In enkele recente onderzoeken komt naar voren dat de aansluiting tussen de theoretische leerweg en havo op verschillende aspecten voor verbetering vatbaar is. Deze literatuurstudie onderzoekt de wenselijkheid en mogelijkheid van een geïntegreerde leerroute theoretische leerweg - havo. Deze - nieuw te ontwikkelen - leerroute zal een doorlopende opleiding theoretische leerweg (tl) - havo onder één dak kunnen zijn, waarbij de leerlingen in zes jaar zowel een tl- als een havodiploma behalen.De havoleerstof kan geleidelijk in het curriculum van de tl worden ingebouwd, de vakkenpakketkeuze in de tl zal er (vooral) plaatsvinden in het perspectief van de profielkeuze havo, loopbaanoriëntatie- en begeleiding (LOB) zal mede worden ingezet om leerlingen meer praktijk- en ervaringsgericht te laten leren, terwijl tegelijkertijd het programma van de 'havo top' gerichter afgestemd kan worden op de gewenste kennis, vaardigheden en competenties van het hbo.

Mensen kunnen plotseling in een noodsituatie terecht komen waarin zij op zichzelf en elkaar zijn aangewezen. Tegen deze achtergrond is het wenselijk dat iedereen, dus ook de leerlingen in het onderwijs risicobewustzijn en perspectieven op handelen ontwikkelen. Hierbij kan het onderwijs een rol spelen: niet zozeer door een nieuw vak in te voeren, maar door aandacht aan risicobewustzijn te geven in de 'gewone' lessen. Bovendien kan risicobewustzijn -gekoppeld aan handelingsperspectieven- een zinvolle invulling zijn van landelijk voorgeschreven maar niet ingevulde kerndoelen in het basis- en voortgezet onderwijs. Deze basisvisie kan op scholen als uitgangspunt worden genomen voor het ontwikkelen van beleid voor zelfredzaamheid in noodsituaties en inbedding daarvan in het leerplan.

De overstap van de theoretische leerweg van het vmbo naar het mbo verloopt niet voor alle leerlingen zonder problemen. Gevolg: dalende motivatie, afhakers en switchers. In 2010 is SLO gestart met een project dat onderzoek doet naar de schakelfunctie van de theoretische leerweg. Een deelproject daarvan is een kwalitatief onderzoek (casestudy) onder eerstejaars studenten van opleidingen mbo-verpleegkunde (niveau 4). Doel van dit onderzoek was te achterhalen welke knelpunten leerlingen ervaren in de aansluiting van vmbo-tl naar mbo en welke oplossingen zij hiervoor zien.

De samenleving verlangt van het onderwijs cognitieve en sociale opbrengsten. Dat betekent ook dat leerlingen moeten worden voorbereid op een adequate deelname aan een pluralistische democratie. Dit legt een grote druk op de school en het leerplan. De vraag is echter in hoeverre het onderwijs en leraren mogen worden aangesproken op het oplossen van maatschappelijke problemen. In deze afscheidspublicatie blikt de auteur terug op de relatie tussen maatschappelijke thema’s en het leerplan en roept hij op tot een brede discussie over een integrale onderwijsvisie op het funderend onderwijs. Hij pleit voor een samenhangend curriculumraamwerk, waarin de kwalificatie- en de socialisatiefunctie van het onderwijs meer met elkaar in balans zijn en het onderwijs een duidelijk afgebakend speelveld krijgt voor het kritisch en creatief leren omgaan met maatschappelijke kwesties.

Onder algemene vaardigheden worden de vaardigheden verstaan, die leerlingen bij allerlei vakken moeten kunnen toepassen in het kader van hun leerproces. SLO heeft zich, in samenwerking met de vmbo-onderwijspraktijk, beziggehouden met de vraag of het aanleren, toepassen en oefenen van dergelijke vaardigheden mogelijk eenduidiger, en daarmee effectiever kan dan nu vaak het geval is in de theoretische leerweg. Sommige van deze vaardigheden leveren een concreet product op, bijvoorbeeld een presentatie of een onderzoeksverslag. In dit vademecum zijn drie productgerichte vaardigheden uitgewerkt: presenteren, interviewen en onderzoeken. Het vademecum bestaat uit een serie taakbladen voor leerlingen: per vaardigheid een taakblad. Elk taakblad heeft een vast format dat de leerling via hulpvragen helpt de vaardigheid te oefenen en de eigen kwaliteit van uitvoering te beoordelen.

Veel scholen bieden het onderwijs in de onderbouw van het vmbo aan in leergebieden. Zij lopen er tegenaan dat deze leergebieden niet één op één door kunnen lopen in de bovenbouw. Het examenprogramma kent vakken, geen leergebieden en niet alle vakken uit een leergebied worden in elke sector in de bovenbouw aangeboden. Daardoor worden de leerlijnen onderbroken. Deze publicatie is bedoeld voor scholen die in de onderbouw van het vmbo werken met leergebieden of dat willen gaan doen en die in de bovenbouw toewerken naar examinering in vakken. Zij krijgen handvatten om hun onderwijs zo in te richten dat de overgang van leergebieden naar vakken voor de leerlingen zo soepel mogelijk verloopt.

In het vmbo werken de scholen vanaf 2007 met de herziene examenprogramma’s. Vergeleken met de examenprogramma's uit de jaren negentig zijn in de herziene examenprogramma's de inhouden in algemenere bewoordingen beschreven. Anders gezegd: de inhouden zijn niet meer gedetailleerd voorgeschreven en de school heeft zo meer ruimte gekregen voor het maken van eigen inhoudelijke keuzes. De school kan eigen invullingen geven aan de eindtermen, kan eigen onderwerpen toevoegen aan het programma en kan de eigen inhouden en onderwerpen toetsen in het schoolexamen. Deze notitie biedt de vmbo-school een handreiking voor de borging van de kwaliteit van hetschoolexamen in de vorm van een checklist. Deze checklist heeft betrekking op alle elementen van het schoolexamen die in het programma van toetsing en afsluiting verantwoord moeten worden.