Publicaties

Het Platform Taalgericht Vakonderwijs ontwikkelde in samenwerking met didactici en docenten dertien taalgerichte lessenseries voor verschillende vakken en onderwijstypen. De lesbrieven besteden aandacht aan de betreffende vakinhoud en aan de taal die helpt de vakinhoud te verwerken. Deze lessenserie over het gedrag van dieren, maakt duidelijk hoe taalgerichte vakdidactiek in het vakgebied biologie eruit kan zien.

In deze publicatie staat de vraag centraal op welke manier leerlingen bij het vak Nederlands in de bovenbouw van vmbo-tl optimaal voorbereid kunnen worden op vervolgonderwijs. Daarbij worden drie aspecten onderscheiden: de aansluiting voor het vak Nederlands, de ontwikkeling van functionele taalvaardigheid ten behoeve van succesvol functioneren in het onderwijs en het maken van de meest passende keuze voor een vervolgopleiding.

In opdracht van het Ministerie van OCW en in het kader van Onderwijs 2032 heeft SLO in 2015 een vooronderzoek uitgevoerd ten behoeve van een eventuele herijking en mogelijke aanpassing van kerndoelen en examenprogramma's Nederlands. Via een (beperkte) literatuurstudie van publicaties en gesprekken met experts is geprobeerd een beeld te krijgen van de door de vakgemeenschap Nederlands gewenste aanpassing van het leerplankader. Deze rapportage vat de opbrengsten samen en presenteert enkele voorlopige conclusies.

De trendanalyse Nederlands beschrijft en documenteert voor een aantal onderwijssectoren de stand van zaken op het gebied van het taalonderwijs Nederlands, beschreven aan de hand van een BUG-analyse (beoogd, uitgevoerd en gerealiseerd curriculum). De publicatie sluit af met een aantal curriculaire uitdagingen voor de komende jaren: meertaligheid en culturele diversiteit, een evenwichtig en samenhangend curriculum, productieve vaardigheden, kennis over taal, literatuur, toetsing en taal in andere vakken.

In Lezen in het basisonderwijs opnieuw onderzocht wordt al het empirisch onderzoek weergegeven dat is verricht naar begrijpend lezen, leesbevordering en fictie in het basisonderwijs, in Nederland en Vlaanderen, vanaf 2004 tot 2014. Achtereenvolgens komen onderzoeken aan de orde die gericht zijn op: doelstellingen, beginsituatie van de leerling, onderwijsleermateriaal, onderwijsleeractiviteiten, instrumentatie en evaluatie. De publicatie is een vervolg op Lezen in het basisonderwijs (2009) waarin het onderzoek van 1969-2004 is beschreven.

Het hele onderwijsveld, van primair en speciaal (basis-)onderwijs tot en met middelbaar beroepsonderwijs, heeft te maken met de referentieniveaus, dus ook het praktijkonderwijs. Het praktijkonderwijs heeft een inspanningsverplichting om leerlingen referentieniveau 1F te laten bereiken. Voor leerlingen die kunnen doorstromen naar vervolgonderwijs is het zinvol als ook niveau 2F op onderdelen wordt behaald. Vanuit deze achtergrond heeft SLO in opdracht van het Ministerie van OCW gewerkt aan de ontwikkeling van leerroutes taal en rekenen met bijbehorende concretiseringen en voorbeelden voor het praktijkonderwijs, en aan doelenoverzichten voor de verschillende sectoren waarvoor het praktijkonderwijs opleidt. In deze publicatie zijn de leerroutes taal opgenomen.

Het hele onderwijsveld, van primair en speciaal (basis-)onderwijs tot en met middelbaar beroepsonderwijs, heeft te maken met de referentieniveaus, dus ook het praktijkonderwijs. Het praktijkonderwijs heeft een inspanningsverplichting om leerlingen referentieniveau 1F te laten bereiken. Voor leerlingen die kunnen doorstromen naar vervolgonderwijs is het zinvol als ook niveau 2F op onderdelen wordt behaald. Vanuit deze achtergrond heeft SLO in opdracht van het Ministerie van OCW gewerkt aan de ontwikkeling van leerroutes taal en rekenen met bijbehorende concretiseringen en voorbeelden voor het praktijkonderwijs, en aan doelenoverzichten voor de verschillende sectoren waarvoor het praktijkonderwijs opleidt. In deze publicatie zijn de doelenoverzichten bij de sectoren opgenomen.

De aansluiting tussen vwo en wo is nog steeds voor verbetering vatbaar. Het wo zet zich daarvoor in door intensievere en meer interactieve studievoorlichting, het vwo door meer academische vorming. De mogelijkheden die vwo-scholen hierbij hebben worden samengevat in de term wetenschapsoriëntatie. Voor een groot aantal vakken in het voortgezet onderwijs is een analyse gemaakt die de relatie tussen dat vak en wetenschapsoriëntatie laat zien. In deze publicatie betreft dat het vak Nederlands.

SLO ontwikkelt voor de schoolexamens voor alle vakken in het voortgezet onderwijs handreikingen voor de inrichting van het schoolexamen. Deze handreikingen gaan niet in op de vraag hoe het afnemen van toetsen en examens aangepast kan worden voor auditief beperkte leerlingen. De onlangs aangescherpte exameneisen kunnen voor dove en slechthorende leerligen nadelig werken, omdat zij extra belemmeringen moeten overwinnen bij taalleren. Met name bij de schoolexamens mondelinge taalvaardigheid zou dit tot onoverkomelijk lage cijfers kunnen leiden. Het is de taak van de school belemmeringen weg te nemen die een leerling wegens een beperking ondervindt in onderwijs, toetsing en examinering. Suggesties en adviezen hiervoor zijn te vinden in deze handreiking voor Nederlands.

De invoering van het Referentiekader taal en rekenen stelt het basisonderwijs voor de vraag langs welke weg de eindniveaus 1F en 1S/2F te bereiken zijn. Hoe is de opbouw van de leerstof voor de verschillende domeinen over de groepen 1 tot en met 8? Welke didactiek is geschikt om die leerstof in de verschillende groepen aan de orde te stellen? Een serie van vier publicaties, elk over één van de domeinen van het taalonderwijs, wil antwoord geven op deze vragen. Deze publicatie bevat een uitwerking van doorlopende leerlijnen voor het domein mondelinge taalvaardigheid. Hoofdstuk 2 geeft een schematisch overzicht van de leerstoflijnen bij het domein en hoofdstuk 3 beschrijft algemene kenmerken van de leerstoflijn. In hoofdstuk 4 worden de taken en kenmerken van de taakuitvoering voor de drie subdomeinen beschreven. Tenslotte bevat hoofdstuk 5 korte karakteristieken van de inhouden voor mondelinge taalvaardigheid in respectievelijk groep 1/2, 3/4, 5/6 en 7/8.