Publicaties

Deze publicatie is bedoeld voor schoolteams in het primair onderwijs die – met name in de midden- en bovenbouw – voor de vakgebieden kunstzinnige oriëntatie, taal en wereldoriëntatie gebruik willen maken van de mogelijkheden van een digi(bord)boek. De publicatie geeft handreikingen aan groepsleraren, coördinatoren en directeuren waarmee zij: - keuzes kunnen maken om te werken aan samenhang tussen de leergebieden kunstzinnige oriëntatie, taal en wereldoriëntatie; - aandacht kunnen besteden aan omgevingsgericht cultuuronderwijs binnen zelf gekozen thema's; - relaties kunnen leggen tussen een gekozen thema en kerndoelen, tussendoelen en leerlijnen (tule) en de referentieniveaus voor taal; - met behulp van een digi(bord)boek de mogelijkheden van het digitale schoolbord kunnen benutten om samenhang tussen vakken te bevorderen.

Deze handleiding is geschreven voor en met leidsters en coördinatoren in de kinderopvang en peuterspeelzalen en leerkrachten van groep 1 en 2. Het gezamenlijke ontwikkeltraject had als doel het werken in de speelzalen en de basisschool beter op elkaar af te stemmen en een doorlopende (taal)leerlijn te ontwikkelen die door het veld wordt gedragen en in het veld is uitgeprobeerd en van voorbeelden is voorzien. De bedoeling van deze handleiding is om collega-leidsters en leerkrachten een gemeenschappelijke kennisbasis te bieden en te waarborgen dat alle jonge kinderen in de kinderopvang, peuterspeelzalen en basisscholen (in Enschede en 's-Hertogenbosch) vergelijkbare (taal)ontwikkelingskansen krijgen.

Dit rapport maakt deel uit van een aantal onderzoeken en activiteiten die betrekking hebben op de aansluitingsproblematiek tussen VO en HO, met name wat betreft de vakken Nederlands, Engels en wiskunde. Het doel van dit rapport is meer zicht te krijgen op de mogelijke discrepantie tussen de schrijfvaardigheid van beginnende studenten en de schrijftaken waarmee zij in het hoger onderwijs geconfronteerd worden. Het bevat een analyse van een aantal op open wijze verzamelde schrijfopdrachten die eerstejaarsstudenten voorgelegd krijgen in het hoger onderwijs in Nederland en Vlaanderen. Dit onderzoek maakt deel uit van een langer traject van onderzoek en ontwikkeling met betrekking tot de vereiste taalvaardigheid in het hoger onderwijs.

Resultaten van de zesde literatuurstudie binnen het project Het Taalonderwijs Nederlands Onderzocht (HTNO). Deze studie behandelt het domein mondelinge taalvaardigheid. Achtereenvolgens komen onderzoeken aan de orde die gericht zijn op: doelstellingen, beginsituatie van de leerling, onderwijsleermateriaal, onderwijsleeractiviteiten, instrumentatie en evaluatie. Een korte nabeschouwing geeft inzicht op de vraagstelling en de conclusies van het onderzoek.

Bij het versterken van het leerplankundig denken en handelen in de voor- en vroegschoolse educatie spelen leermiddelen en materialen een cruciale rol. Leermiddelen kunnen gezien worden als belangrijke 'dragers van het leerplan'. Om pedagogisch medewerkers en leerkrachten gericht te ondersteunen bij het kiezen van de juiste leermiddelen biedt SLO in dit katern een overzicht van alle beschikbare methoden, materialen en screeningsinstrumenten voor de drie ontwikkelingsgebieden: taal, rekenen en sociaal-emotioneel.

In een rapport van de Inspectie van het onderwijs uit 2008 is geconstateerd dat een groot deel van de leerlingen in het vmbo basis- en kaderberoepsgerichte leerweg een relatieve achterstand heeft bij tekstbegrip. In de SLO pilot leestraject is daarom geprobeerd docenten beter uit te rusten bij het geven van leesvaardigheidsonderwijs. In deze publicatie wordt daarom aangegeven waar accenten moeten liggen in het leesonderwijs zoals dat is aangegeven in het Referentiekader taal en rekenen. Verder worden tips voor didactische werkvormen gegeven met voorbeelden van teksten en activiteiten daarbij. Ook is er aandacht voor het studerend lezen bij zowel het vak Nederlands als bij de beroeps- en zaakvakken.

Voor een succesvolle doorstroming van vmbo-tl naar havo en vervolgstudies is voldoende leesvaardigheid – vooral in functioneel of studerend lezen – essentieel. Het niveau van de doorstromer uit vmbo-tl sluit echter meestal niet aan bij het niveau dat wenselijk is in havo en hbo, namelijk niveau 3F respectievelijk 4F zoals dat geformuleerd is in het Referentatiekader taal en rekenen. In samenwerking met CSG Het Noordik in Almelo heeft SLO een leestraject uitgevoerd met als doel het inventariseren van de lacunes in de leesvaardigheid van vmbo-tl leerlingen. Het traject, bestaande uit vijf lessen, kan ook gebruikt worden bij het verbeteren van de leesvaardigheid.

Om de niveaus van het Referentiekader taal, dat onlangs wettelijk is vastgelegd, te concretiseren, heeft SLO samen met een docentenpanel onderzocht:-Welke voorbeelden er in het voorgezet onderwijs te vinden zijn van gesprekken en spreken op de vier niveaus van het Referentiekader taal.-Hoe het werken met het Referentiekader taal zich verhoudt tot de praktijkkennis en -ervaring van docenten Nederlands.Deze publicatie bevat voorbeelden op niveau 1F, 2F, 3F of 4F, met een toelichting waarom de opdracht en de daarbij behorende leerlingprestatie illustratief is voor het betreffende niveau, hoe die voorbeelden zijn gevonden en welke inzichten het werken met het Referentiekader heeft opgeleverd.

Pabo's staan met ingang van het opleidingsjaar 2012-2013 voor de taak de kennisbases Nederlandse taal en rekenen-wiskunde in het curriculum te implementeren. Aan SLO is door het ministerie van OCW gevraagd nader onderzoek te doen naar de implicaties die de komst van de kennisbases heeft voor het pabocurriculum en naar de manier waarop pabo's de kennisbases implementeren. Zeven pilotpabo's hebben deelgenomen aan het onderzoek. Vanuit elke pabo wordt een casusbeschrijving gegeven waarin wordt aangegeven hoe het nieuwe curriculum eruit gaat zien en hoe de vernieuwing wordt georganiseerd.

De invoering van het Referentiekader taal en rekenen stelt het basisonderwijs voor de vraag langs welke weg de eindniveaus 1F en 1S/2F te bereiken zijn. Hoe is de opbouw van de leerstof voor de verschillende domeinen over de groepen 1 tot en met 8? Welke didactiek is geschikt om die leerstof in de verschillende groepen aan de orde te stellen? Een serie van vier publicaties, elk over één van de domeinen van het taalonderwijs, wil antwoord geven op deze vragen. Deze publicatie bevat een uitwerking van doorlopende leerlijnen voor het domein begrippenlijst en taalverzorging. Hoofdstuk 1 geeft een schematisch overzicht van de leerstoflijnen bij het domein. Hoofdstuk 2 beschrijft algemene kenmerken van de leerstoflijn en hoofdstuk 3 bevat korte karakteristieken van de inhouden voor begrippenlijst en taalverzorging in respectievelijk groep 1/2, 3/4, 5/6 en 7/8.