Publicaties

De taal van een schoolvak is voor iedere leerling eigenlijk een nieuwe taal. Dat geldt voor de receptieve beheersing van die taal (lezen en luisteren), maar vooral voor de productieve beheersing: zelf vakmatige redeneringen formuleren is moeilijk en vergt van leerlingen inspanning in een langdurig leerproces. Deze brochure biedt leraren handvatten voor de ondersteuning van dat leerproces door middel van een doordachte vaktaaldidactiek. Hij is bedoeld voor leraren (in opleiding), taalcoördinatoren, lerarenopleiders en onderwijsadviseurs op het terrein van de mens- en maatschappijvakken.

Dit rapport beschrijft en analyseert de huidige (2016) stand van zaken en belangrijkste ontwikkelingen en trends van het curriculum van de mens en maatschappijvakken in po en vo. Daarnaast wordt ook een aantal curriculaire uitdagingen voor de toekomst voor het domein als geheel en voor de afzonderlijke vakken gegeven.

In opdracht van het Ministerie van VWS is in 2015 de Commissie Versterking Infrastructuur Herinnering WOII (Commissie Cohen) ingesteld. Deze commissie heeft twee rapporten opgeleverd waarin verkenningen en voorstellen zijn gedaan voor manieren waarop de Tweede Wereldoorlog ook voor toekomstige generaties betekenis kan blijven hebben. De voorstellen van de commissie richten zich op het vaststellen van uitvoeringsagenda's voor vier domeinen: kennis, museaal, educatie en herdenken, eren en vieren. Voor het domein educatie bleek dat de inbreng van en de band met het onderwijs versterking nodig heeft. Deze publicatie biedt informatie over de positie van de Tweede Wereldoorlog in het curriculum en geeft aan waar mogelijkheden liggen om de samenhang tussen onderwijs en de sector WOII te vergroten.

Nadat in de tweede fase havo/vwo in augustus 2007 een nieuw examenprogramma voor aardrijkskunde werd ingevoerd, is in 2010 het besluit gevallen om ook een nieuw programma voor aardrijkskunde in het vmbo in te voeren. Dit rapport is een verslag van het onderzoek heeft betrekking op de implementatie van het nieuwe examenprogramma, zoals dat in augustus 2013 op alle vmbo-scholen werd ingevoerd (te starten in het derde leerjaar) en in mei 2015 voor het eerst werd geëxamineerd. De ervaringen van zowel docenten als leerlingen zijn onderzocht. Concreet is onderzocht in hoeverre docenten en leerlingen tevreden zijn over een aantal specifieke aspecten van het nieuwe examenprogramma en welke knelpunten zij ervaren.

Voor alle vakken in het primair- en voortgezet onderwijs voert SLO trendanalyses uit. Doel van deze analyses is het in kaart brengen van de belangrijkste trends en ontwikkelingen binnen een vak of leergebied in alle sectoren van het onderwijs. Deze analyse richt zich op leerplanontwikkelaars, lerarenopleiders, beleidsmakers, directies, onderzoekers en leraren die zich bezighouden met het geschiedenisonderwijs. Het rapport beschrijft de huidige situatie in het geschiedenisonderwijs en schetst vanuit leerplankundig perspectief de actuele ontwikkelingen in praktijk, beleid en wetenschap. Daarbij wordt gekeken naar het curriculum zoals dat beoogd is, welke aspecten of onderdelen daarvan (door leraren en/of leerlingen) zijn uitgevoerd en of hetgeen met het curriculum is beoogd ook gerealiseerd is.

Het Platform Taalgericht Vakonderwijs ontwikkelde in samenwerking met didactici en docenten dertien taalgerichte lessenseries voor verschillende vakken en onderwijstypen. De lesbrieven besteden aandacht aan de betreffende vakinhoud en aan de taal die helpt de vakinhoud te verwerken. Deze lessenserie over het in- en verkoopproces, maakt duidelijk hoe taalgerichte vakdidactiek in het vakgebied economie/handel eruit kan zien.

Het Platform Taalgericht Vakonderwijs ontwikkelde in samenwerking met didactici en docenten dertien taalgerichte lessenseries voor verschillende vakken en onderwijstypen. De lesbrieven besteden aandacht aan de betreffende vakinhoud en aan de taal die helpt de vakinhoud te verwerken. Deze lessenserie overhet in-en verkoopproces, maakt duidelijk hoe taalgerichte vakdidactiek in het vakgebied economi/handel eruit kan zien.

Met ingang van 2015 wordt gewerkt met een nieuw centraal examen geschiedenis voor havo en vwo. In de aanloop naar dat nieuwe examen is geëxperimenteerd met het nieuwe examenprogramma. Ervaringen die daarmee sinds 2009 zijn opgedaan zijn verzameld door het bevragen van zowel leraren als leerlingen. In september 2015 is een vragenlijst uitgezet onder docenten. Daarin is gevraagd naar hun ervaringen met het centrale examen en of de examenresultaten voor hen aanleiding zijn om de voorbereiding van het examen anders aan te pakken.

In 2014 (op beperkte schaal) en in 2015 (voor het eerst op alle scholen) werd het nieuwe centraal examen geschiedenis voor havo en vwo afgenomen. Dit rapport is een samenvatting van een onderzoek onder docenten en leerlingen naar de implementatie van dit nieuwe examen. De opbrengsten van dit onderzoek kunnen worden gebruikt om na te gaan of er behoefte is aan klein of groot onderhoud van het examenprogramma en wat de aard daarvan zou moeten zijn.

Met ingang van 2015 wordt gewerkt met een nieuw centraal examen geschiedenis voor havo en vwo. In de aanloop naar dat nieuwe examen is geëxperimenteerd met het nieuwe examenprogramma. Ervaringen die daarmee sinds 2009 zijn opgedaan zijn verzameld door het bevragen van zowel leraren als leerlingen. In 2015 heeft zo'n vragenlijstonderzoek plaatsgevonden onder leerlingen. Het doel van de vragenlijst was een beeld te krijgen van de opvattingen van examenleerlingen havo/vwo over het (nut van het) vak geschiedenis en hun epistemologische opvattingen. Dit rapport bespreekt de uitkomsten van de vragenlijst op hoofdlijnen. Een losse bijlage presenteert de uitgebreide resultaten per thema, uitgesplitst naar havo- en vwo-leerlingen, naar goede, minder goede en zwakke leerlingen en naar jongens en meisjes. Ook wordt gekeken of leerlingen van wie een of beide ouders niet in Nederland zijn geboren tot andere oordelen komen dan de overige leerlingen.