Publicaties

Het Platform Taalgericht Vakonderwijs ontwikkelde in samenwerking met didactici en docenten dertien taalgerichte lessenseries voor verschillende vakken en onderwijstypen. De lesbrieven besteden aandacht aan de betreffende vakinhoud en aan de taal die helpt de vakinhoud te verwerken. Deze lessenserie over het gedrag van dieren maakt duidelijk hoe taalgerichte vakdidactiek in het vakgebied biologie eruit kan zien.

Het Platform Taalgericht Vakonderwijs ontwikkelde in samenwerking met didactici en docenten dertien taalgerichte lessenseries voor verschillende vakken en onderwijstypen. De lesbrieven besteden aandacht aan de betreffende vakinhoud en aan de taal die helpt de vakinhoud te verwerken. Deze lessenserie over het gedrag van dieren, maakt duidelijk hoe taalgerichte vakdidactiek in het vakgebied biologie eruit kan zien.

In de examenprogramma's voor de natuurwetenschappelijke vakken wordt groot belang gehecht aan het kunnen toepassen van een concept in wisselende contexten. Deze verschillende contexten geven op hun beurt betekenis aan het concept. Het gaat dus om de wisselwerking tussen beide. SLO heeft een concept-contextvenster ontwikkeld dat zicht biedt op vier verschillende manieren waarop de wisselwerking tussen concepten en contexten kan worden uitgewerkt. In deze publicatie presenteren de auteurs een stappenplan, gebaseerd op het concept-contextvenster, dat kan helpen bij het ontwerpen van lesmateriaal of lessenseries, of bij het kiezen van reeds ontwikkeld materiaal.

In het schooljaar 2013/2014 zijn de nieuwe examenprogramma's voor biologie, natuur- en scheikunde ingevoerd. Daaraan voorafgaand zijn in een nulmeting de oude en de nieuwe examenprogramma's vergeleken. De voorliggende tussenmeting uit 2014 heeft plaatsgevonden onder docenten die inmiddels een jaar ervaring hadden met de nieuwe programma's in 4havo en 4vwo. Waar mogelijk zijn de resultaten uit deze tussenmeting vergeleken met die uit de nulmeting. Naast gesignaleerde verschillen tussen oude en nieuwe examenprogramma's en verschillen tussen de drie vakken onderling komt aan bod hoe leerlingen de vernieuwde vakken ervaren. Een conclusie en discussie sluiten het rapport af.

De aansluiting tussen vwo en wo is nog steeds voor verbetering vatbaar. Het wo zet zich daarvoor in door intensievere en meer interactieve studievoorlichting, het vwo door meer academische vorming. De mogelijkheden die vwo-scholen hierbij hebben worden samengevat in de term wetenschapsoriëntatie. Voor een groot aantal vakken in het voortgezet onderwijs is een analyse gemaakt die de relatie tussen dat vak en wetenschapsoriëntatie laat zien. In deze publicatie betreft dat het vak biologie.

In de schooljaren 2008/2011 zijn op een aantal scholen examenexperimenten uitgevoerd met meerdere vernieuwde bèta-examenprogramma’s voor havo en vwo, onder de naam 'Multipilotproject'. Twee vragen stonden hierbij centraal. De eerste was of scholen extra problemen kunnen verwachten als zij meerdere nieuwe bèta-examenprogramma’s tegelijkertijd moeten invoeren. De tweede vraag was of met de nieuwe examenprogramma’s het bètaonderwijs meer samenhangend wordt. Dit eindverslag geeft een overzicht van het verloop van het project en de belangrijkste resultaten en inzichten die het heeft opgeleverd.

Deze vakoverstijgende handreiking hoort bij de nieuwe examenprogramma's biologie, natuurkunde en scheikunde havo en vwo die in augustus 2013 van kracht zijn geworden in de tweede fase van het voortgezet onderwijs. Een van de doelen van de vakvernieuwingen is het creëren van meer samenhang binnen en tussen de verschillende bètaprogramma's. Deze handreiking wil docenten en docentenopleiders helpen om samenhang en afstemming in de klas vorm te geven. Eerst wordt gekeken naar verschillende vormen van samenhang en naar de ervaringen van pilotscholen. Daarna volgen suggesties voor inhoudelijke afstemming met concrete voorbeeldmodules. Bij deze handreiking hoort een digitaal gedeelte in de vorm van een Excelbestand. In dit bestand staan de verschillende examenprogramma's naast elkaar en is er gekeken waar overeenkomstige concepten of contexten voorkomen.

In de periode 2002 – 2010 hebben vakvernieuwingscommissies voor biologie, scheikunde en natuurkunde nieuwe conceptexamenprogramma's ontwikkeld en beproefd in examenpilots.Na een meerjarige evaluatie an de pilots zijn de nieuwe examenprogramma's voor biologie, natuurkunde, en scheikunde in schooljaar 2013-2014 ingevoerd in klas 4 van havo en vwo. Dit interimrapport geeft de resultaten betreffende de nulmeting onder docenten en leerlingen in schooljaar 2012/2013 weer. Hierbij wordt een vergelijking gemaakt tussen de huidige en de nieuwe examenprogramma's. Daarnaast geeft de evaluatie antwoord op de vraag in hoeverre de beoogde bètavakvernieuwing (op het niveau van het geschreven curriculum) geïmplementeerd en gerealiseerd wordt in de onderwijspraktijk.

Deze publicatie laat zien hoe de leraar binnen zijn eigen leergebied taalgericht kan werken, hoe hij zijn lessen kan herontwerpen en lesmateriaal op een andere manier kan inzetten. Naast deze zijn er nog drie publicaties ontwikkeld die dienst doen als vakspecifieke ondersteuning voor docenten die dagelijks te maken hebben met de spanning tussen gestelde vakdoelen en de taalvaardigheid van leerlingen. Het betreft publicaties voor de vakkenclusters groen vmbo, mens- en maatschappijvakken en de talen.

In opdracht van het ministerie van OCW heeft SLO een kennisbasis ontwikkeld voor de natuurwetenschappelijke vakken en technologie in de onderbouw: natuurkunde, scheikunde, biologie, fysische geografie en technologie. De kennisbasis is bedoeld als een richtinggevend leerplankader, naast de wettelijk vastgestelde kerndoelen, met alle ruimte voor curriculaire uitwerkingen op schoolniveau. Bij de vakinhouden wordt op vier beheersingsniveaus (vmbo-b, vmbo-k/g/t, havo en vwo) aangegeven wat als basisstof verondersteld wordt (in een doorlopende leerlijn) en waar keuzemogelijkheden liggen. De werkwijzen en denkwijzen die karakteristiek zijn voor alle bètavakken, zijn per vakgebied beschreven en bieden de mogelijkheid tot samenhangend en toekomstgericht onderwijs. Ook biedt de kennisbasis vele kansen om talentontwikkeling te stimuleren: ze biedt een basis voor complexe vraagstukken die om creativiteit en denkkracht vragen, een uitdaging voor leerlingen, zowel in het vmbo als het havo/vwo.