Vormen van een visie
Hoe zorgen we in het onderwijs dat kinderen en jongeren digitaal geletterd worden? Naast het aanbieden van kennis en vaardigheden op basis van doelen in een leerplan, moeten leerlingen leren functioneren in een digitale wereld en een 'eigen ik' ontwikkelen. Dat vraagt om een visie op digitale geletterdheid.
Visiespel digitale geletterdheid
We hebben een spel ontwikkeld om met je team of vaksectie een visie te vormen op digitale geletterdheid. De basis hiervoor is het curriculair spinnenweb. De draden van het spinnenweb verwijzen naar de negen onderdelen van het leerplan/curriculum, elk over een vraag over het plannen van onderwijs in digitale geletterdheid.
Negen curriculaire vragen
Hieronder vind je een toelichting op de negen curriculaire vragen met enkele stellingen uit de set kaartjes.
Doelen: waartoe leren leerlingen?
Als doelen helder zijn, kun je betekenis geven aan de leerinhouden en -activiteiten. Kennis over de doelen waaraan je werkt, verhoogt de effectiviteit van het onderwijs.
- Het is goed om kinderen al jong kennis te laten maken met digitale geletterdheid.
- Ouders verwachten van school dat hun kinderen digitaal geletterd worden.
Inhoud: wat komt aan bod?
Alle inhouden dragen bij aan het behalen van de gestelde doelen. De keuze voor het type leerinhoud (kennis, houding en
vaardigheden) moet je overwogen maken, om een
uitgebalanceerd leerplan te creëren.
- Programmeren staat centraal in het onderwijs bij digitale geletterdheid.
- Leerlingen moeten weten wat mogelijkheden en gevaren zijn
van digitale technologie.
Leeractiviteiten: hoe krijgt het een plek in het onderwijs?
De didactische aanpak wordt zichtbaar in de opdrachten die je
als leraar selecteert of voor de leerlingen ontwikkelt. Het zijn de
dragers van het curriculum.
- In alle vakken, lessen en projecten wordt aandacht besteed aan
digitale geletterdheid. - Digitale geletterdheid kan goed worden toegevoegd aan aanwezige leerlijnen, zoals die voor rekenen en taal.
De rol van de leraar: hoe begeleid je het leren van leerlingen?
Je kunt als leraar of externe begeleider verschillende onderwijsrollen hebben die tijdens het onderwijs een bijdrage leveren aan het leerproces van de leerlingen. Door deze te vertalen naar concrete taken en verantwoordelijkheden en ze eenduidig uit te voeren, kan het leerproces goed worden begeleid.
- De leraar weet welke technologie wanneer geschikt bij het geven van onderwijs.
- Practise what you preach! Leraren moeten zelf het goede voorbeeld geven, op school en daarbuiten.
Bronnen en materialen: waarmee laat je leerlingen leren?
Leerlingen gebruiken boeken, methodes, zelf geschreven
opdrachten, websites, softwareprogramma’s, maar ook jij
als leraar bent een bron van informatie.
- Digitale geletterdheid vraagt om invliegen van experts van buiten de school, zoals ouders en personen uit het bedrijfsleven.
- De school doet mee aan activiteiten zoals ‘mediamasters’.
Groeperingsvorm: met wie leren leerlingen?
Kies weloverwogen hoe je leerlingen indeelt tijdens het onderwijsleerproces. Bijvoorbeeld op basis van interesse, de mate waarin ze de lesstof al beheersen, of dynamiek.
- Leerlingen met bijzondere interesse in digitale geletterdheid krijgen de ruimte om zich te verdiepen in bijvoorbeeld programmeren/informatica.
- Samenwerken bij digitale geletterdheid is niet mogelijk.
Leeromgeving: welke voorwaarden worden gesteld aan de leeromgeving?
De leeromgeving is de fysieke omgeving. Denk aan lokalen en
werk- en speelplekken binnen en buiten de school. Hoe richt je
ze in, hoe gebruik je ze en hoe vaak?
- De beschikbaarheid van apparaten en programmatuur (hardware en software) is niet het belangrijkst voor goed onderwijs in digitale geletterdheid.
- Leerlingen lezen slecht als ze van een beeldscherm lezen.
Tijd: hoe verdeel je de tijd bij het leren van leerlingen?
De indeling van tijd laat zien wat belangrijk is, welke leertaken de
meeste tijd krijgen en hoe je het leren in tijd organiseert. ‘Tijd’ is
ook de duur van het onderwijs.
- Digitale geletterdheid vraagt om goede planning en
management in school en klas. - In de klas wordt iedere dag structureel tijd besteed aan digitale geletterdheid.
Observeren & evalueren: hoe volg je de ontwikkeling van leerlingen?
Observeren en evalueren zijn manieren om te kijken of leerlingen
de leerstof (kennis, houding en vaardigheden) beheersen.
- Het schoolteam of de vaksectie bespreekt de ontwikkeling van
de digitale vaardigheden van de leerlingen. - Monitoring van de ontwikkeling in digitale geletterdheid vindt
plaats door observatie en/of gesprekken met leerlingen.
Visie als verbindende schakel
De visie is de centrale, verbindende schakel: alle leerplanaspecten zijn hiermee verbonden. Idealiter zijn ze ook met elkaar verbonden, zodat er sprake is van consistentie en samenhang.
De metafoor van het spinnenweb onderstreept het kwetsbare karakter van een leerplan of curriculum. Spinnenwebben zijn weliswaar enigszins flexibel maar dreigen toch te scheuren als er te hard en eenzijdig aan bepaalde draden getrokken wordt zonder dat de andere draden meebewegen. Voor een volledig onderwijsontwerp moet elk van deze leerplanaspecten worden ingevuld.
Door dit spel uit te voeren worden overeenkomsten en verschillen in visie binnen het team zichtbaar. Passen de gekozen leerdoelen daadwerkelijk bij de geformuleerde basisvisie? Sluiten de gekozen leerinhouden aan bij de leerdoelen? En passen de gekozen leermaterialen bij de leerinhouden?
Kaart met curriculaire spinnenweb
Op de kaart Visievorming - basisvaardigheden digitale geletterdheid vind je ook deze toelichting op het curriculaire spinnenweb.
