Onderwijsdoelen

De betekenis van het examenprogramma

Het examenprogramma filosofie vind je op de site van examenblad.nl. In het examenprogramma staat in algemene (globale) eindtermen beschreven wat leerlingen aan het eind van de bovenbouw moeten kennen en kunnen. Ook benoemt het examenprogramma welke domeinen op het schoolexamen getoetst moeten worden, en welke op het centraal examen.

NOTA BENE Domein A (vaardigheden) geldt feitelijk als verouderd; als docent doe je er goed aan je te richten naar de voorbeelduitwerking van filosofische vaardigheden, zoals die zijn opgenomen in de syllabus.

Het verschil centraal examen en schoolexamen

Tot voor kort gold voor het ‘jonge’ vak filosofie een uitzondering. Nu geldt ook voor filosofie dat de stof van het centraal examen specifieker is beschreven in de syllabus. De makers van het centraal examen mogen niets vragen dat niet in de syllabus staat. Hier vind je de syllabus voor havo en vwo.

Voor het schoolexamen is het examenprogramma niet verder uitgewerkt. Hier heb je als docent en of school dus de vrijheid om de globale eindtermen van het examenprogramma zelf in te vullen. Om docenten hierbij te helpen heeft SLO een handreiking gemaakt met daarin voorbeelden van keuzes die je zou kunnen maken in onderwerpen, toetsvormen, etc. Deze handreiking geldt wel als verouderd en is aan herziening toe.

Ten behoeve van het examenonderwerp Het Goede Leven en de Vrije Markt is een (beknopte) handreiking ontwikkeld die inzichtelijk maakt, waar de eindtermen van de syllabus verwantschap en overlap vertonen met de eindtermen Algemene Economie en Bedrijfseconomie, en ook met Geschiedenis. Je vindt deze handreiking op deze pagina lezen.

Methodes

Tot voor kort was er ten behoeve van de centrale examens steeds maar één handboek voor havo en voor vwo. Met de nieuwe syllabi havo (2022) en vwo (2024) zal dat (mogelijk) veranderen. In methodes is het eindexamenprogramma uitgewerkt tot een volwaardig lesprogramma. Hierin maken de schrijvers allerlei keuzes. Ze voegen voorbeelden toe die posities kunnen verhelderen, of zelfs nieuwe posities die niet in de eindtermen staan. Als je jezelf bij een onderdeel van de methode afvraagt of het verplicht is, kijk dan in het examenprogramma of de syllabus en check, of onderdelen van het boek ook in de eindtermen staan.

Doorlopende leerlijnen als hulpmiddel inzetten?

Voor filosofie of filosoferen in de onderbouw van het vo bestaat geen officieel programma. Wel bestaat er een handreiking voor scholen / docenten die hier in de onderbouw vorm aan willen geven [Marsman & Noordink, 2013]

Richtingwijzend voor filosofie / filosoferen in po en onderbouw vo kunnen ook de (nieuwe) doelen rond burgerschap zijn. Meer hierover vind je in de handreiking burgerschap (2021) en op de pagina's die aan filosoferen gewijd zijn.