Onderwijsdoelen klassieke talen

Wat moet, wat mag?

De stof voor de schoolvakken Griekse taal en cultuur en Latijnse taal en cultuur staat beschreven op de site Leerplan in beeld. In de onderbouw werk je in een doorlopende leerlijn toe naar de tussendoelen die aansluiten op wat in de bovenbouw van leerlingen wordt gevraagd. Bekijk voor een handig totaaloverzicht ook de doelenkaart Latijn (pdf, 273 kB) en Grieks (pdf, 272 kB) .

Puur vanuit de wet bekeken is in de onderbouw niets verplicht voorgeschreven. Het niveau van kennis en vaardigheden is wel expliciet beschreven in het examenprogramma Grieks en het examenprogramma Latijn. Hieruit leiden docenten en methodemakers af wat gymnasiasten moeten kennen en kunnen, vanuit een dubbele verantwoordelijkheid:

• je wilt je leerling in de onderbouw een basis meegeven waaruit zijn gymnasiale vorming blijkt.
• je wilt dat je leerling het vak in de bovenbouw met vertrouwen kan kiezen.

De tussendoelen Latijn en Grieks en de vakdoelstellingen

De tussendoelen die je vindt op de site Leerplan in Beeld geven je houvast bij de vormgeving van een doorlopende leerlijn van de start tot en met het centraal examen. Het zijn als het ware piketpaaltjes die je onderweg eraan herinneren dat elke les, elk hoofdstuk uit de methode, elke toets een bouwsteentje is van de doorlopende leerlijn en daarmee bijdraagt aan de vorming van de gymnasiast. Bij elk tussendoel is aangegeven welke gericht is op de gymnasiale vorming (gv) en welke gericht is op de kennis en vaardigheden die het eindexamen vraagt (ce). Dat kan je helpen bij het maken van keuzes in de lesstof.

De ongeveer 60 SLO-tussendoelen (voorbeeldmatig) vergroten je inzicht in de veelheid en complexiteit van de vakspecifieke doelen die de classici allemaal in grote lijnen wel herkennen. De tussendoelen zijn afgeleid van de eindtermen. Je ziet ze impliciet terug in de lesmethodes en in het dagelijkse didactisch handelen van de leraar. Je ziet ze ook terug in de grote opdrachten en de bouwstenen die in opdracht van de Vereniging Classici Nederland (VCN) zijn uitgewerkt.

De SLO-publicatie Leerplankader Griekse en Latijnse taal en cultuur, een voorbeelduitwerking voor de onderbouw, is een handreiking aan de docent die met de tussendoelen aan de slag wil. Aan de hand van een onderwerp, Hannibal, laten de auteurs zien hoe de tussendoelen altijd weer terug te vinden zijn in de gangbare lesmethodes Latijn. Zoals classici altijd wel ergens Hannibal in de klas binnen brengen, zo zijn de tussendoelen ook niets meer dan een explicitering van de didactiek van de klassieke talen op de Nederlandse gymnasia en scholen met een gymnasiumafdeling.

Tussendoelen: niet meer doen, maar meer duidelijkheid

De tussendoelen zijn nadrukkelijk geen verzwaring van het programma voor de onderbouw. Het is een weerslag van de praktijk zoals we die allemaal kennen. Door de explicitering van de klassieke lespraktijk in de onderbouw in kleine, concrete doelen met een duidelijke verband tussen kennis en wat je met die kennis moet kunnen, kunnen de docent en de leerling doelgerichter aan de slag. Met dit overzicht van de basiskennis en basisvaardigheden kun je bijvoorbeeld ook doelgericht werken aan:

• de nieuwe stof eens top-down aanbieden
• een project opzetten vanuit ‘de hele taak eerst’
• een inhaalprogramma opstellen voor een zij-instromer in de gymnasiumklas
• met collega’s van de talensecties een gemeenschappelijke (grammatica-) leerlijn uitwerken.

Tussendoelen: ook handig voor leerling

De leerdoelen zijn verwoord in leerlingentaal, zodat de leerling ook zelf met de tussendoelen aan de slag kan. Stel, dat je een leerling hebt die zelf keuzes wil maken bij het versnellen of compacten van de leerstof. Hoe kun je deze leerling hierbij begeleiden, terwijl de rest van de klas ook aandacht vraagt? Geef hem de leerdoelenkaart Latijn (xlsx, 40 kB) en leerdoelenkaart Grieks (xlsx, 41 kB) en vraag hem aan te geven wat hij al kan en weet en wat hij nu graag wil leren.

Deze leerdoelenkaart is ook een handig middel bij formatief evalueren. De leerling kan hiermee zien welke stof hij al beheerst, maar ook hoever hij in zijn ontwikkeling al is.

Leerplan in beeld: het schoolvak beschreven vanuit inhoud en vaardigheden

De kern van de vakken Grieks (GTC) en Latijn (LTC) is vanuit twee perspectieven beschreven: inhoud en vaardigheden. Een tussendoel is gekoppeld aan één inhoud, een onderdeel van de CvTE-minimumlijst voor de grammatica en stilistiek. Bij de vaardigheden vind je bij één vaardigheid diezelfde tussendoelen weer terug in onderlinge samenhang.

De kern van het vak in vakinhouden en vakvaardigheden

De schoolvakken GTC en LTC zijn opgedeeld in vijf kernvakinhouden en vier kernvakvaardigheden. De kernen zijn tekst en cultuur, taalsysteem, teksten en literatuur, cultuur en geschiedenis, betekenisgeving. De vakvaardigheden zijn taalbeschouwing, tekstontsluiting, tekst- en literatuurbeschouwing en cultuurbeschouwing.