Aanleiding: inhoudskaarten jonge kind
In 2013 kreeg SLO de opdracht van OCW om in kaart te brengen waaraan met jonge kinderen wordt gewerkt in de eerste jaren van de basisschool. Naast Nederlandse taal, rekenen-wiskunde en sociaal-emotionele ontwikkeling, waarvan de inhoud ook al eerder geïnventariseerd was, is dit ook voor de andere leergebieden gedaan. Dat heeft geleid tot een serie inhoudskaarten voor het jonge kind.
Op verzoek van het onderwijsveld hebben we aansluitend ook overzichten gemaakt voor de midden- en bovenbouw en zijn deze samengevoegd in inhoudslijnen voor het primair onderwijs.
Scholen hebben steeds meer de behoefte om voor bepaalde leergebieden losser van methodes te werken of hun onderwijs meer thematisch in te richten. Om daarbij goed aan te sluiten op de kerndoelen werd vaak naar Tule gekeken. Maar de uitwerkingen in Tule zijn bij een aantal kerndoelen voorbeeldmatig. Ze geven geen totaaloverzicht van de mogelijke inhouden bij de kerndoelen. De inhoudslijnen bieden dat overzicht wel. Ze zijn daarom geschikter als kader om zelf je schoolcurriculum samen te stellen.
De inhoudslijnen zijn samengesteld door onze collega's en specialisten op de verschillende leergebieden in samenwerking met experts en voorgelegd aan het onderwijsveld.
Kerndoelen als basis
De inhoudslijnen zijn geformuleerd op basis van de kerndoelen voor po uit 2006, met daarbij de uitwerkingen in TULE. We hebben ook de referentieniveaus voor Nederlands en rekenen-wiskunde gebruikt, ontwikkelingen bij de verschillende leergebieden gevolgd en relevante curricula van andere landen meegenomen. De inhoudslijnen bij oriëntatie op jezelf en de wereld zijn aangevuld met relevante inhouden voor burgerschap en digitale geletterdheid.
Indeling in clusters en fasen
Bij de indeling van de inhoudslijnen en de ordening van de items hierbinnen is in tegenstelling tot Tule niet gekozen om per kerndoel te werken, maar zijn de items geclusterd in inhoudelijk logische eenheden. Deze indeling is makkelijker te doorgronden en hierdoor zijn onderwerpen voor de gebruiker eenvoudiger te vinden. Bij een aantal leergebieden sluit dit redelijk aan op de kerndoelen, maar bij sommige leergebieden zoals oriëntatie op jezelf en de wereld wijkt de indeling daardoor enigszins af.
Voor elk leergebied is een document beschikbaar waarin alle items uit de relevante inhoudslijnen per kerndoel worden gegeven. Daarnaast is er een overzicht waarin voor elk item uit een inhoudslijn is aangegeven bij welk kerndoel of welke kerndoelen dit behoort.
Elke inhoudslijn bevat items voor fase 1, fase 2 en fase 3. Daarmee wordt de basisonderwijsperiode ingedeeld in drie fasen en niet zoals in Tule in vier (groep 1/2, 3/4, 5/6, 7/8). De fasen kun je vergelijken met onderbouw, middenbouw en bovenbouw.
De eerste fase is die van het jonge kind (4-7 jaar). Deze beslaat de groepen 1, 2 en een deel van 3. De inhoud komt overeen met de inhoudskaarten bij de leergebieden. Voor veel inhouden kunnen we goed bepalen dat het bij het jonge kind past. Ook is vaak duidelijk dat inhouden geschikt zijn voor groep 7 en 8 en een deel van groep 6. We kunnen een tussenniveau onderscheiden, maar geen twee. Daarom hebben we gekozen voor één tussenfase: fase twee voor groep 4, groep 5 en deels groep 3 en 6.
We spreken bewust niet van onderbouw, middenbouw en bovenbouw. De verdeling van de groepen over de fasen is namelijk maar een voorbeeld. Het is van belang om naar de populatie kinderen in je eigen school of leerjaar te kijken, om te bepalen uit welke fase de items uit de inhoudslijn van toepassing zijn. Zo kunnen inhouden eerder of later aan bod komen. In groep 6 werk je bij veel onderwerpen met items van fase 2, maar bij sommige ook uit fase 3. Ook kunnen fasen in de loop van de tijd verschuiven. Bij praktische ict-vaardigheden kun je je voorstellen dat kinderen steeds vroeger vaardigheden leren die in de betreffende inhoudslijn in een hogere fase staan.
De indeling in fasen maakt het mogelijk om de fasen uit te breiden. Zo hebben we inhoudskaarten ontwikkeld voor de voorschoolse situatie in fase 0 (peuters) en heeft digitale geletterdheid een uitbreiding naar fase 4 en 5 in het voortgezet onderwijs.
Inhoudslijnen en leerlijnen
De inhoudslijnen geven een kader van de inhouden bij de kerndoelen. Het zijn geen kant en klare leerlijnen. Schoolteams kunnen de inhoudslijnen gebruiken bij de ontwikkeling van eigen onderwijsleerlijnen en zo een schooleigen curriculum samenstellen. De inhoudslijnen bieden alle ruimte om leerlijnen te ontwikkelen: binnen een leergebied, of door het combineren van items uit inhoudslijnen van verschillende leergebieden.
Voorbeeldmatige uitwerking
Alleen de kerndoelen po en de referentiekaders voor Nederlands en rekenen-wiskunde hebben een wettelijke status. De uitwerkingen in inhoudslijnen zijn voorbeeldmatig en geven enkel een kader van de inhoud bij de leergebieden.