Wet & toezicht

Vanaf 1 augustus 2021 zijn er nieuwe wettelijke eisen voor bevordering van burgerschap in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs. Vanaf dat moment is de `Wet verduidelijking van de burgerschapsopdracht aan scholen in het funderend onderwijs` van kracht.

De inspectie beoordeelt of scholen en instellingen aan deze wettelijke eisen voldoen en of het bestuur haar zorgplicht invult. Deze beoordeling is integraal onderdeel van het inspectietoezicht. De nieuwe wettelijke eisen zijn verwerkt in het Onderzoekskader 2021 .

Onderzoek Peil.Burgerschap

Op 19 april 2023 publiceerde de Inspectie van het Onderwijs het rapport Peil.Burgerschap einde speciaal (basis)onderwijs 2020-2021, onderdeel van Peil.onderwijs. Voor de eerste keer geeft Peil.Burgerschap een beeld van de burgerschapscompetenties van leerlingen aan het einde van het sbo en so (voormalig cluster 4, voor leerlingen met gedrags- of psychische stoornissen), net als van het burgerschapsonderwijs op deze scholen.

Scholen voor speciaal basisonderwijs (sbo) en speciaal onderwijs (so) geven binnen hun burgerschapsonderwijs vooral aandacht aan persoonsvorming en sociale omgang, waaronder seksuele weerbaarheid. Er worden minder vaak doelen geformuleerd voor het bevorderen van maatschappelijke betrokkenheid en het omgaan met verschillen. Burgerschapsonderwijs is op deze scholen weliswaar een belangrijk onderwerp, maar zou volgens ongeveer vier vijfde van de schoolleiders en twee derde van de leerkrachten op hun school wel verder ontwikkeld moeten worden. Volgens de bevraagde schoolleiders leven er globale ideeën over de invulling van het burgerschapsonderwijs. Maar is de visie op burgerschapsonderwijs niet verregaand geconcretiseerd. Op ongeveer de helft van de s(b)o-scholen worden geen concrete doelen geformuleerd voor burgerschapsvorming; wordt de burgerschapsontwikkeling van leerlingen niet systematisch gevolgd en vindt geen periodieke bijstelling van het burgerschapsonderwijs plaats op basis van ervaring en resultaten.

Reflectiewijzer

Als het gaat om doelgericht en samenhangend burgerschapsonderwijs, zijn er vier thema’s waarmee schoolteams direct aan de slag kunnen: visievorming, sociale doelen (waaronder seksuele weerbaarheid) en maatschappelijke doelen, samenhangend aanbod en een doorlopende leerlijn, volgen van de leerlingen.

Naar aanleiding van de resultaten van de peilingsonderzoeken voor PO en die voor eind s(b)o is door SLO in samenwerking met de Inspectie van het Onderwijs voor die vier thema’s een reflectiewijzer ontwikkeld, waarmee leraren in de klas aan de slag kunnen om hun eigen burgerschapsonderwijs te verbeteren.