Burgerschap (specifiek)

Democratische vaardigheden, sociaal-emotionele ontwikkeling, levensbeschouwing: Ben je op zoek naar specifieke methoden of andere lesmaterialen waarbij meerdere facetten van burgerschap expliciet aan de orde komen? Of zoek je naar handreikingen om concreet invulling te geven aan burgerschapsonderwijs in de klas? Kijk dan eens in deze lijst. Of zoek verder via het linkermenu.

Burgerschap - Erasmus voor de klas, Huis van Erasmus, 2020. Doelgroep po 7-8, vo 1-2 
Twaalf thematische modules (gratis PowerPoints, waarvan er zeven gereed zijn) gebaseerd op de ideeën en idealen van Erasmus voor een vreedzame en verdraagzame samenleving. Elke module kan in twee tot drie lessen worden behandeld. Met begeleidende teksten en actieve werkvormen die uitnodigen tot kritisch denken, tot zelfreflectie en tot het aangaan van een open dialoog met elkaar.

Burgerschap in de klas, Van Gorcum, 2022. Doelgroep: (aankomende) leraren 
Geïntegreerd werk- en leerboek burgerschap voor leraren (in opleiding) met concrete opdrachten om zelf een mening te vormen over het burger-zijn en goed burgerschapsonderwijs. Er verschijnen aanvullende (les)suggesties en tips bij dit boek.

Digiwijzer Burgerschap, Digiwijzer, 2023. Doelgroep: po 7-8, vo 1-2
Lessen in burgerschap (nog in ontwikkeling) waarbij leren omgaan met elkaar en uitdagingen uit de maatschappij centraal staan. Thema's: seksualiteit, respect voor elkaar, diversiteit en democratie, globalisering, mentale gezondheid, criminaliteit, het verkeer, het milieu.

DOEboek Burgerschap, Stichting Vredeseducatie, 2022. Doelgroep: po 5-8 
Activiteitenboek waarmee kinderen op school of thuis met (groot)ouders op meer dan honderd manieren kunnen werken aan een mooie en vreedzame wereld.

Faqta - Burgerschap, Faqta, 2022. Doelgroep: po 5-8
Leerlijn burgerschap waarbij de lesstof verdeeld is over thema's. Elk thema is opgebouwd uit veertien tegels die een samenhangend geheel vormen. Bij ieder thema hoort een doeboek, waarmee de kinderen hun vaardigheden ontwikkelen. Thema's: groep 5 - leven in vrijheid, groep 6 - wat een geregel!, groep 7 - onze democratie, groep 8 - de toekomst van Nederland.

Je hebt makkelijk praten, School & Veiligheid, 2016. Doelgroep: po, vo
Handleiding voor het begeleiden van gesprekken over maatschappelijk gevoelige onderwerpen zoals: vrijheid van meningsuiting, vluchtelingenproblematiek, extremisme en seksuele diversiteit.

Kleine Grote Denkers, Filosofie op de basisschool, Kleine Grote Denkers, 2022. Doelgroep: po 1-8
Leerlijn voor burgerschapsvaardigheden in groep 1 t/m 8. Met deze methode oefenen leerlingen structureel met basiswaarden en sociaal-maatschappelijke competenties. De leerlijn is opgebouwd uit spellen waarmee kinderen denk- en burgerschapsvaardigheden opdoen door met elkaar in gesprek te gaan. De spellen van de Verwondermethode en de Denkmat kunnen daarbij ingezet worden. Daarnaast leren leerkrachten door de aanpak van Kleine Grote Denkers om met een onderzoekende houding denkvragen te stellen i.p.v. weetvragen. Kleine Grote Denkers helpt bij de implementatie en borging in de dagelijkse lespraktijk op schoolniveau.

Krachtbronnen, Creathlon, 2014-2018. Doelgroep: po 6-8
Geïntegreerde methode burgerschap, levensbeschouwing en sociaal-emotionele ontwikkeling voor de bovenbouw van de basisschool. De materialen voor de midden- en onderbouw zijn nog in ontwikkeling. Er zijn acht thema's ontwikkeld: Eigen kracht, Kracht van Samen, Kracht van de natuur, Kracht van moed, Kracht van delen, Kracht van liefde, Kracht van verandering en Kracht van idealen. Elk thema bestaat uit zes lessen, elk met lesstof voor 1,5 tot 2 uur. Per thema zijn gratis demo's te bekijken van de lessen, het werkboekje en de handleidingen. SLO analyse burgerschapsvorming (2017)

Kwink voor burgerschap en mensenrechten, Kwintessens - College voor de Rechten van de Mens, 2019. Doelgroep: po 1-8
Leerlijn burgerschap en mensenrechten, voor onder-, midden- en bovenbouw. Volledig online en gratis te downloaden lessen. Totaal 33 lessen, 11 lessen per bouw. Lesonderwerpen: vrijheid en gelijkheid, solidariteit en inspraak, democratische cultuur, identiteit, diversiteit, solidariteit, digitaal samenleven, duurzaamheid, globalisering, technologisch burgerschap en denk- en handelwijzen (concrete thema's per bouw).
Per les vijf stappen:
- start: introductie lesinhoud en activeren kennis;
- uitleg: filmpjes en informatie;
- oefenen: basistechnieken en 21e-eeuwse vaardigheden;
- terugkijken: evaluatie;
- en nu?: burgerschap en mensenrechten ontdekken op school en onderzoeken in de samenleving.

Nederland is van ons allemaal, Ten Brink Uitgevers, 2020. Doelgroep: po, vo, mbo 
Handboek Burgerschap voor leerkrachten, docenten en andere professionals die met jongeren werken. De VIP-methode (Vrijheid, Identiteit en Participatie) staat centraal en biedt handvatten om met leerlingen op een respectvolle manier in gesprek te gaan over lastige, gevoelige of gepolariseerde sociale en maatschappelijke thema’s. Het zet aan tot dialoog, kritisch denken, inleven in elkaar, zelfreflectie, relativeren en leren van elkaar. Bekijk de website met onder andere de links naar filmpjes etc. bij de lessen.

Reflecteren op binnen- en buitenschoolse burgerschapservaringen, CED-groep, 2017. Doelgroep: po 6-8
Waaier (als pdf te downloaden) om, met behulp van reflectie op binnen- en buitenschoolse ervaringen, burgerschapscompetenties te stimuleren. Met tips voor werkvormen en ideeën voor thema's.

Spiegelbeeld, Burgerschap voor het jonge kind, De Rijke Leeromgeving, 2018. Doelgroep: po 1-3 
Lespakket bestaande uit twee delen. In het eerste deel worden de onderwerpen begrijpend luisteren en interactief voorlezen behandeld. In het tweede deel komen in tien hoofdstukken burgerschapsthema’s in (vijf tot tien) lessen aan de orde. Daarbij staat het prentenboek Spiegelbeeld centraal. Bij het lespakket hoort de Kelsey-pop. En kan een kindertheatervoorstelling worden aangevraagd.

Terra Nova Minimaatschappij, Stichting Terra Nova - Democratisch Design, 2017. ​po 5-8, vo, mbo
Burgerschapsspel en discussietool om lastige maatschappelijke thema’s naar de belevingswereld van kinderen en jongeren te brengen. Aan de hand van een verhaallijn op een onbewoond eiland discussiëren ze in teams over hun ideale samenleving. Tijdens hun avontuur worden ze uitgedaagd door morele dilemma’s. Ze verkennen wat voor hen ‘juist’ is en wat niet en nemen het heft in eigen handen om hier iets voor te organiseren. Meer info: Facebookpagina. Terra Nova is ook onderzocht in het kader van het door NRO gesubsidieerde project ‘Burgerschapsonderwijs in het voortgezet onderwijs: wat werkt voor wie en waarom?’.

Vreedzaam, CED-groep, 2006-2023. Doelgroep: ​po 1-8, sbo, peuters, so (zml)
​Vreedzaam is een programma voor sociale competentie en democratisch burgerschap. Vreedzaam beschouwt de school als oefenplaats voor democratie en actieve participatie.
Een school kan aanvullend kiezen voor een leerlijn seksuele vorming (Vreedzame kriebels).
In het deelnemersdomein staan de benodigdheden voor het geven van de Vreedzaamlessen zoals de lesmappen, video’s, de digitale lesondersteuning in de vorm van een pdf, video’s, illustraties en werkbladen. 
Vreedzame sbo- en so-scholen werken met dezelfde mappen al het reguliere basisonderwijs, aangevuld met een eigen katern. Voor zml-scholen is er een aangepast programma, met veel aandacht voor het pedagogisch klimaat. Bekijk enkele voorbeeldlessen. 
Voor nieuwkomerskinderen is een speciale leergang ontwikkeld. Voor scholen die (nog) geen vreedzame school zijn, zijn er daarnaast vijf gratis te downloaden lesbrieven gemaakt over: verwelkomen, verdiept kennismaken, een veilige groep, een steentje bijdragen en afscheid nemen. 
De Vreedzame School is in de NJi Databank Erkende Jeugdinterventies erkend als 'Effectief volgens eerste aanwijzingen'.

Week van Burgerschap, SamSam, DPG Media, 2019-2023. Doelgroep: po 5-8.
Jaarlijks wordt in de derde week van mei de Week van Burgerschap georganiseerd door SamSam. Het speciaal voor die week ontwikkelde lespakket is ook los te bestellen door scholen die geen abonnement op SamSam hebben. In 2023 is het thema: Veilig (kinderrechten).