Identiteit en diversiteit
Discriminatie, religie, seksuele- en psychische diversiteit: onderwerpen die door veel leraren als beladen en lastig bespreekbaar worden gezien. Geldt dat ook voor jou? Bekijk dan vooral onderstaande voorbeeldmaterialen. De lesbrieven, lessenseries, (online) toolkits en websites helpen je goed op weg.
3 Mei dag van Empathie - Lespakket, Stichting Nederland Wordt Beter & Bureau Common Ground, 2019. Doelgroep: po 6-8, vo 1-2
Gratis lespakket dat leerlingen uitdaagt hun gevoelens van empathie universeel toe te passen. De vier werkvormen (Simulatie onrecht en empathie, Stapje te ver? (over grenzen), Perspectiefwisselingen en Middle Ground Dialoog) vormen een samenhangend geheel maar kunnen ook afzonderlijk worden ingezet. Met tips voor de leerkracht.
4XNEE, 4xnee, 2023. Doelgroep: po 7-8, vo 1-2
Gratis lesmateriaalpakket van drie spellen waarbij leerlingen, in de vorm van een kwartetspel, kennis wordt bijgebracht over discriminatie, racisme en slavernij.
Anansi de spin, Stichting Toekomstweb, NiNsee, PPOZO en Uitgeverij Deviant, 2022. Doelgroep: po 1-2
De sprookjes van Anansi de spin vormen de basis van dit lesmateriaal waarmee leerlingen kennismaken met verschillende achtergronden en culturen van leeftijdsgenoten, leren ze een eigen mening te geven, te onderbouwen én de mening van anderen te begrijpen.
Astra en ik, COC Nederland, 2021. Doelgroep: po 3-4
Gratis lespakket om met leerlingen in groep 3/4 het gesprek over gender en seksuele diversiteit aan te gaan. Het bestaat uit een animatiefilm ‘Astra gaat op avontuur’ en vier bijbehorende lessen van elk 30 minuten. Het lespakket bevat Astra pop (cut-out), stickers en 36 werkboekjes.
Binnenstebuiten, Samen Sterk Zonder Stigma, 2018. Doelgroep: po 7-8, vo 1-2, pro
Lessenserie waarin leerlingen leren wat stigmatisering en psychische diversiteit inhoudt. Leerlingen leren meer begrip voor elkaar te krijgen door meer te weten over hun eigen en elkaars binnenkanten. Het lesprogramma bevat diverse instrumenten. Er is nu ook een versie voor praktijkonderwijs.
Culturele diversiteit in de klas, Uitgeverij Coutinho, 2016. Doelgroep: pabo, leraren po en vo
Hoe kun je als leraar recht doen aan culturele diversiteit in je klas, hoe ga je om met verschillen en overeenkomsten in je klas en hoe breng je dat over op je leerlingen? Dit boek geeft antwoord en vertaalt dat naar de onderwijspraktijk. Met simulaties, rollenspellen en ander oefenmateriaal.
De eerste indruk, Anne Frank Stichting, 2019. Doelgroep: po 6-8
Digitale presentatie met docentenhandleiding, werkblad en uitlegvideo over stereotypen en vooroordelen. Wat bepaalt een eerste indruk? En welke rol spelen stereotypen en vooroordelen daarbij? In deze creatieve opdracht, creëren de leerlingen een eigen poppetje en bedenken hier een verhaal bij. Wat is de eerste indruk van de leerlingen? Wat is het verhaal achter hun poppetje? Welke ervaringen hebben zij met eerste indrukken? En kloppen deze indrukken altijd?
Het Gesprek Online, Kade40, 2021. Doelgroep: po, vo
Platform voor verhalen en verdieping over discriminatie. Voor scholen zijn enkele gratis lesbrieven te downloaden. Is dat racisme? (po); Is dat racisme? (vo) filosoferen met leerlingen over racisme. Voorbij man en vrouw (bovenbouw po en vo) om met leerlingen in gesprek te gaan over gender, geslacht en seksualiteit.
Hé, wie ben jij?, Antropokids, 2022. Doelgroep: peuters, po 1-2
Ontdekboek dat kinderen (vanaf 3 jaar) laat kennismaken met de diversiteit van mensen en culturen aan de hand van twintig leeftijdgenootjes die ze meenemen door hun leven en antwoord geven op negen vragen. In de Activiteitengids voor de kinderopvang of voor groep 1-2 staan tips en activiteiten om met de kinderen verder aan de slag te gaan met het ontdekboek. Op de website staan gratis te downloaden les- en werkbladen
Hokjesdenken, Samen Sterk Zonder Stigma, 2018. Doelgroep: po 7-8, vo 1-2
Les van één uur waarin leerlingen zich ervan bewust worden dat we allemaal anders zijn en toch veel gemeen hebben.
Bevat: lesbrief met tips en handvatten, digibordmodule, quizvragen, aanvullende materialen. Kan ook als eerste kennismaking bij het lesprogramma Binnenstebuiten worden ingezet.
HUMAN Educatie - diversiteit en inclusie, Doelgroep: po 6-8, vo, mbo
Op deze onderwijspagina over burgerschap vind je video's en lesmateriaal om het gesprek in de klas te voeren over nieuwkomers, verschillende culturen, racisme en vooroordelen.
HUMAN Educatie - seksualiteit, Doelgroep: po 6-8, vo, mbo
Op deze onderwijspagina vind je video's en lesmateriaal om het gesprek in de klas te voeren over seksualiteit. De pagina bevat drie thema’s: gender, grenzen aangeven en liefde, lust en lichaam.
HUMAN Educatie - zelfontplooiing, Doelgroep: po 6-8, vo, mbo
Op deze onderwijspagina over burgerschap vind je video's en lesmateriaal over identiteit en zelfontplooiing.
Is dat RAAR?, De Bagagedrager, 2020. Doelgroep: po 3-8, vo 1
Bordspel om (psychische) diversiteit bespreekbaar te maken. Het is de juniorversie van Een steekje los? Er zijn plannen om een bijbehorende app en een leerlijn te ontwikkelen.
Ken je kwaliteiten - (jeugd)kwaliteitenspel, CPS, 2018. Doelgroep: po, vo
Doel van het spel is leerlingen bewust(er) maken van hun eigen kwaliteiten en op die manier bijdragen aan een positief zelfbeeld. Het spel bestaat uit een handleiding en 60 kaartjes met basiskwaliteiten en 32 kaartjes met voortgezette kwaliteiten. Meer informatie over het inzetten van het spel voor burgerschapsvorming lees je in dit blog.
KiKa Klassenspel, KiKa, 2023. Doelgroep: po 5-8
Interactief lesprogramma (30-60 minuten) over kinderkanker door gastdocent. Korte animatiefilmpjes volgen Sarah die leukemie heeft. Leerlingen krijgen meer inzicht in wat een ziek leeftijdsgenootje allemaal meemaakt en wat dat betekent voor familie en vrienden.
Kracht van Lampje, Creathlon, 2022. Doelgroep: po 7-8
Lespakket van zes lessen bij de VPRO-serie 'Lampje' waarin de burgerschapsthema’s identiteit, diversiteit en solidariteit worden behandeld. Klassenpakket bestaat uit digitale lessen met toegang tot de serie en werkervaringsboekjes voor de leerlingen. Verschillende werkvormen, zoals rollenspellen, visualisatie en creatieve opdrachten. Speciale editie van de methode 'Krachtbronnen'.
Leren & Leven, denken-durven-doen, Stichting Leren & Leven, 2018-2021. Doelgroep: po 1-8, sbo, (v)so, pro, vmbo 1-4, havo/vwo 1-2
Schoolbreed lesprogramma dat beoogt bij te dragen aan het zelfbewustzijn en zelfvertrouwen van de leerlingen en (daarmee aan) een positief leer- en leefklimaat in en om de school. Gebaseerd op Positive Action. Door hierin te investeren verlaten leerlingen het onderwijs met de intrinsieke motivatie en het vermogen actief bij te dragen aan de pluriforme en democratische samenleving. In het lesprogramma komen in elk leerjaar zes thema’s terug: 'Wie ben ik?', ‘Gezond denken, Gezond zijn’, ‘Hoe zorg ik voor mezelf?’, ‘Hoe ga ik om met anderen?', ‘Eerlijk tegenover mezelf en anderen’, ‘Jezelf blijven ontwikkelen’. Er is een versie voor (speciaal) basisonderwijs, een versie voor vmbo (ook ontwikkeld met pro en vso) en een pilotversie voor havo/vwo.
Meertaligheid, SLO. Doelgroep po en vo
Meertaligheid is een gegeven in onze samenleving. Alle leerlingen komen in situaties waarin ze andere talen horen, of verschillende talen of dialecten nodig hebben om zich uit te drukken.
Door aandacht te schenken aan meertaligheid ontwikkelen leerlingen een open houding voor andere talige en culturele achtergronden. Op de themapagina meertaligheid van SLO staat informatie voor po en vo.
Er is ook een teamgids met actieve werkvormen om met je collega's in gesprek te gaan. Zo ontwikkel je een gezamenlijke taal en gemeenschappelijke beelden om te bepalen hoe je de talige diversiteit van leerlingen een plek geeft op school.
Met wie woon jij?, School en veiligheid, 2023. Doelgroep: po 3-8
Gratis te downloaden kwartetspel over diversiteit in gezinnen. Op speelse wijze leren leerlingen welke verschillende gezinssamenstellingen er allemaal mogelijk zijn. Ze maken kennis met een multiculturele familie, een alleenstaande vader, een islamitisch gezin, een meisje met twee moeders en een jongetje dat met zijn oma woont. Met lesbrief en kleurplaten.
Praatkaarten over vooroordelen en discriminatie, Anne Frank Stichting, 2019. Doelgroep: po 5-8
Ga met je klas in dialoog over vooroordelen en discriminatie. Leerlingen werken individueel, in groepjes en klassikaal en positioneren de beledigende en/of discriminerende situaties die op de kaarten te zien zijn. Met handleiding en digibordpresentatie.
Seksuele vorming en diversiteit, inclusieve burgerschapsvorming op school, Uitgeverij Coutinho, 2019. Doelgroep: (aankomende) leraren
Doel van dit boek is het bevorderen van een gezonde seksuele en relationele ontwikkeling bij alle leerlingen en het verhogen van respect voor lhbti-leerlingen én leraren op school. Met (online) verwerkingsopdrachten, verdiepingsteksten en filmpjes.
Slavernij en nu?, Rijksmuseum en ThiemeMeulenhoff, 2021. Doelgroep: po 7-8, vo 1
Magazine over slavernij en de relatie tot hedendaags racisme. Met verhalen vanuit verschillende perspectieven en bij ieder verhaal een activerende werkvorm. Leerlingen in Nederland en Curaçao hebben het magazine gratis ontvangen.
Superkrachten, Young Impact, 2022. Doelgroep: po 7-8
Gratis lessenserie van vijf lessen waarmee leerlingen worden uitgedaagd om hun mentale superkrachten te ontdekken, activeren en te versterken. Zo leren ze beter om te gaan met moeilijke emoties, verveling en eenzaamheid en werken ze aan hun concentratievermogen en zelfvertrouwen. Uiteindelijk werken ze naar een superdaadwaarbij leerlingen hun superkrachten inzetten om iets goeds voor iets of iemand anders te doen.
Waar begin je? Met leerlingen en leraren in gesprek over respect voor seksuele diversiteit, School & Veiligheid, 2017. Doelgroep: po, vo, mbo
Boekje waarin op basis van gesprekken met leerlingen en leraren zes 'bevorderende factoren' naar voren komen die stimulerend werkten om de aandacht voor seksuele diversiteit op school een goede plek te geven. Gratis te bestellen of downloaden. Er is ook een poster met een handreiking verkrijgbaar (gratis bestellen of downloaden).
Wat een gemier!, DifferAnts, 2020. Doelgroep: po 4-6
Prentenboek en verdiepingspakket (acht opdrachtkaarten en een handleiding) over burgerschap en diversiteit. Het omgaan met culturele verschillen en hierover in gesprek gaan staat centraal en haakt in op het thema nieuwkomers in Nederland en de discussie daarover. Het verhaal gaat over twee verschillende mierenkolonies die vanwege omstandigheden elkaar ontmoeten en samen op zoek moeten gaan naar een oplossing. Een workshop voor de inzet van dit materiaal in de klas is ook mogelijk.