Deze column gaat over het werken met leerlingen met Ernstig Meervoudige Beperkingen die onderwijs krijgen vanuit de Onderwijs Zorg Groep (EMB/OZG-leerlingen). Veel leerkrachten vinden het een grote uitdaging om aan kunst en cultuur te werken met EMB/OZG-leerlingen. Daarom organiseert Cultuur Oost jaarlijks een inspiratiebijeenkomst voor leerkrachten en cultuurprofessionals die werken voor of met het speciaal onderwijs. Een dag vol workshops en presentaties, good practices en lessons learned.
Geschreven door: Marian Meeuwsen, adviseur speciaal onderwijs Cultuur Oost en Lotte Lentes, afdeling communicatie.
Tijdens onze inspiratiebijeenkomsten laten we het liefst zoveel mogelijk denkers en doeners uit de praktijk aan het woord. Mensen die uit hun ervaring weten wat wel en niet werkt en deelnemers kunnen meenemen in hun werk- en denkwijze. Artistiek leiders van (circus)theaters, bijvoorbeeld, maar ook spelende leerkrachten, onderzoekers, ademtherapeuten en schooldirecteuren.
Echt contact maken met EMB/OZG leerlingen
De lessen die we kunnen leren uit hun praktijkervaringen zijn klein en groot. Bijna alle verhalen leren ons vooral dat contact maken met deze doelgroep een absolute voorwaarde is om aan de slag te gaan of iets te bereiken. De manier hoe je als leerkracht of cultuurprofessional contact maakt kan soms best wel even zoeken zijn. Tijd, continue afstemming en vertrouwen op je eigen intuïtie zijn daarbij belangrijke factoren, maar je hebt ook lef nodig. Lef om het experiment aan te gaan en van richting te veranderen als iets niet werkt. Bij EMB-leerlingen is het bovendien fijn om contact te maken via het materiaal en de opdracht.
Verbeeldingskracht en creativiteit is nodig, ook voor de EMB/OZG leerlingen
Het loskrijgen van verbeeldingskracht en creativiteit vereist voor EMB/OZG-leerlingen soms net wat extra stappen. Een klas is niet meteen een groep. Om samen iets te kunnen ondernemen en interactie te bewerkstelligen is het belangrijk juist op individueel niveau te beginnen. Een rammelbelletje in handen krijgen betekent eerst zelf geluid maken, om vervolgens de geluiden te horen die anderen voortbrengen en dan samen geluid te maken. De veiligheid en de tijd om dat creatieve proces te laten ontstaan is ook een kwestie van een goede voorbereiding. Voor cultuurprofessionals is het bijvoorbeeld niet alleen zaak om een goed lesprogramma voor te bereiden, maar juist ook belangrijk om daarin goed af te stemmen met de leerkracht. Een les moet betekenisvol zijn, ook voor de leerkracht, zodat je samen kunt werken aan een veilige omgeving waarin kinderen op ontdekkingstocht kunnen gaan.
Structurele inzet is nodig voor EMB/OZG leerlingen
Dat kunst en cultuur dé ingangen zijn voor EMB-leerlingen, daar zijn wij het grotendeels over eens. Toch valt er nog een hoop te winnen. Dat begint vooral bij een structurele inzet van kunst en cultuur. Kennisuitwisseling is daarbij een belangrijke pijler, zowel buiten als binnen de school. Van elkaars succeservaringen kunnen we leren en dat wat in een les van een vakdocent aan bod komt, mag ook vaker gebruikt worden in andere lessen. Laat je onder andere inspireren en doe kennis op tijdens de conferentie NEXT STOP op 30 maart 2022. Neem ook eens contact op met één van de 12 provinciale instelling voor kunst en cultuur, zij organiseren regelmatig bijeenkomsten voor het speciaal onderwijs.
Maar ook kansengelijkheid speelt een belangrijke rol. Elke leerling krijgt dezelfde kansen, maar deze kansen hebben voor verschillende leerlingen een andere uitwerking en is er voor iedereen een ander doel.
Onder andere op het gebied van muziek is er steeds meer mogelijk voor leerlingen met EMB. Deze leerlingen kunnen vaak geen traditioneel muziekinstrument bespelen, maar bijvoorbeeld wel een aangepast of nieuw ontworpen muziekinstrument, of ze kunnen muziek maken door middel van speciaal ontworpen software. Deze voorbeelden laten zien dat het belangrijk is om onder andere kunstvakdocenten zowel in als buiten het klaslokaal te betrekken om kunst en cultuur voor deze doelgroep toegankelijk te maken.
Meer informatie:
Kijk voor meer informatie Cultuur Oost: https://www.cultuuroost.nl
Verslag van de inspiratiebijeenkomst 2021: https://www.cultuuroost.nl/inspiratiebijeenkomst-emb-ozg-2021
