De netwerkbijeenkomst van 15 februari 2023 stond in het teken van het reeds gestarte proces van actualiseren van de kerndoelen voor Nederlands, rekenen en wiskunde, burgerschap en digitale geletterdheid en het proces van actualiseren van de kerndoelen voor (voortgezet) speciaal onderwijs. Annette van der Laan en Stephanie Kastelein, curriculumontwikkelaars gespecialiseerd onderwijs bij SLO, namen de deelnemers mee in informatie over dit proces.
Het proces van actualisatie kerndoelen (voortgezet) speciaal onderwijs
De huidige kerndoelen po, onderbouw vo en so/vso gaan al een tijd mee en er zijn verschillende redenen om ze te actualiseren. De te globale formulering en onvoldoende doorgaande lijn zijn er daar twee van.
Ook de kerndoelen voor so en vso worden geactualiseerd.
Voor de doelgroepen van het gespecialiseerd onderwijs bestaan op dit moment meerdere sets kerndoelen. In het actualisatieproces wordt toegewerkt naar:
- Kerndoelen per leergebied voor po, onderbouw vo en so/vso uitstroom vervolgonderwijs. De onderwijsbehoeftes van de so/vso doelgroep worden geïntegreerd, waarbij de beweging naar inclusiever onderwijs een belangrijk uitgangspunt is.
- Functionele kerndoelen voor de doelgroep zml/mb en vso arbeidsmarktgericht en dagbesteding
- Leervoorwaardelijke kerndoelen voor so/vso (nu leergebiedoverstijgende kerndoelen)
Naar verwachting zullen de leergebieden Nederlands en rekenen-wiskunde na de zomer van 2023 nieuwe kerndoelen opleveren. De leergebieden burgerschap en digitale geletterdheid volgen eind 2023. De nieuwe kerndoelen zullen eerst door middel van pilots een jaar lang beproeft worden. Echte invoering volgt pas later (na 2024). Voor wat betreft de actualisatie van de kerndoelen voor de andere leergebieden (mens&natuur, mens&maatschappij, kunst&cultuur, bewegen&sport, Engels/modern vreemde talen) is het nog wachten op een besluit van de Tweede Kamer.
Het proces voor de functionele kerndoelen wordt voor de zomer van 2023 opgestart. Deze kerndoelen zullen in het laatste kwartaal van 2023 (Nederlands en rekenen en wiskunde) en in het tweede kwartaal van 2024 (burgerschap en digitale geletterdheid) klaar zijn. Ook dan volgt nog een jaar van beproeving op pilot-scholen. De actualisering van de leervoorwaardelijke kerndoelen komt pas als de actualisatie van de kerndoelen voor het grootste deel gerealiseerd is.
Vragen van deelnemers gingen bijvoorbeeld over of er ook nieuwe leerlijnen komen naar aanleiding van de nieuwe kerndoelen. En welke invloed hebben nieuwe kerndoelen op bijvoorbeeld het doelgroepenmodel? Inderdaad zullen geactualiseerde kerndoelen ook gevolgen hebben voor allerlei uitwerkingen. SLO maakt deze uitwerkingen vaak niet zelf, maar heeft natuurlijk wel contact met de betreffende partijen.
De betrokkenheid van relevante partijen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften is belangrijk. Bij de actualisering van de kerndoelen voor po en onderbouw vo is een ‘klankbordgroep specifieke onderwijsbehoeften’ met vertegenwoordigers vanuit alle clusters. Zij kijken mee met de curriculumontwikkelaars voor gespecialiseerd onderwijs om te komen tot meer inclusievere kerndoelen. Voor de functionele kerndoelen wordt een expertgroep ingericht.
In onderstaande afbeelding is in beeld gebracht hoe het proces rond de kerndoelen voor (v)so is ingericht.
In gesprek over de kerndoelen voor Nederlands, rekenen en wiskunde, burgerschap en digitale geletterdheid
In twee groepen werd gediscussieerd over de huidige kerndoelen voor Nederlands en rekenen-wiskunde. Deelnemers brachten aandachtspunten in. Voor het so ging het bijvoorbeeld over nieuwe onderdelen in de kerndoelen en over de samenhang tussen en binnen vakken.
Vanuit het vso werd onder andere gesproken over de laagst functionerende doelgroepen: wat kun je daar nog aan rekenen aanbieden, wanneer zelfs praktisch rekenen nauwelijks haalbaar is? Een ander punt dat zij inbrachten was de regelgeving rondom de diplomering in het vso. Het zou mooi zijn als de diploma-eisen die worden gesteld terugkomen in de kerndoelen voor vso.
Met behulp van vragen in Mentimeter konden de deelnemers aangeven hoe zij als school met burgerschap en digitale geletterdheid bezig zijn en waar ze tegenaan lopen. Scholen geven aan dat ze deze leergebieden op dit moment meestal integreren in andere vakken. Voor burgerschap geven ze prioriteit aan het creëren van een veilige schoolcultuur. Bij digitale geletterdheid vinden ze het versterken van digitale zelfredzaamheid en de ict-vaardigheden belangrijk in het onderwijs aan hun leerlingen.
Hoewel er voor burgerschap en digitale geletterdheid nog geen eigen set aan kerndoelen zijn, bestaan er al wel enkele SLO-producten die richting geven aan het onderwijs voor deze leergebieden. Zo bestaat er voor burgerschap de aangescherpte wet verduidelijking burgerschapsopdracht, en de nu geldende kerndoelen die verwantschap tonen met burgerschapsaspecten. Verder biedt SLO een handreiking, het burgerkaartenspel en inhoudskaarten die als richtlijn gebruikt kunnen worden voor het doelgericht en in samenhang aanbieden van burgerschap.
Voor digitale geletterdheid raden we het Visiespel en de inhoudslijnen aan.
Wat is verstandig: wachten op de kerndoelen voor deze leergebieden of toch alvast zelf aan de slag?
Deze vraag werd door meerdere deelnemers gesteld. De trein van de actualisatie rijdt inmiddels, en so en vso rijden mee. Maar hij heeft nog een hele route af te leggen. Het is aan te bevelen om niet te wachten, maar alvast aan de slag te gaan met het vormgeven van het onderwijs op je school, met alles dat er al is en binnen de mogelijkheden die er zijn.
Op 28 juni 2023 is een volgende online bijeenkomst van het SLO netwerk gespecialiseerd onderwijs gepland. Hierin informeren we jullie verder over het proces van actualisatie van de kerndoelen.
In de tussentijd kun je informatie vinden via: www.actualisatiekerndoelen.nl