Identiteit en diversiteit

Discriminatie, religie, seksuele- en psychische diversiteit: onderwerpen die door veel leraren als beladen en lastig bespreekbaar worden gezien. Geldt dat ook voor jou? Bekijk dan vooral onderstaande voorbeeldmaterialen. De lesbrieven, lessenseries, (online) toolkits en websites helpen je goed op weg.

3 Mei dag van Empathie - Lespakket, Stichting Nederland Wordt Beter & Bureau Common Ground, 2019. Doelgroep: po 6-8, vo 1-2 
Gratis lespakket dat leerlingen uitdaagt hun gevoelens van empathie universeel toe te passen. De vier werkvormen (Simulatie onrecht en empathie, Stapje te ver? (over grenzen), Perspectiefwisselingen en Middle Ground Dialoog) vormen een samenhangend geheel maar kunnen ook afzonderlijk worden ingezet. Met tips voor de leerkracht.

4XNEE, 4xnee, 2023. Doelgroep: po 7-8, vo 1-2 
Gratis lesmateriaalpakket van drie spellen waarbij leerlingen, in de vorm van een kwartetspel, kennis wordt bijgebracht over discriminatie, racisme en slavernij.

7 Gouden tips voor antidiscriminatiemethodes in het onderwijs, Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS), 2019. Doelgroep: vo
Publicatie met concrete tips voor methoden, aanpakken of interventies in het onderwijs gericht op het verminderen van vooroordelen, stereotypen en discriminatie onder leerlingen. Voor ontwikkelaars van methoden en docenten die aandacht willen besteden aan dit thema.

Binnenstebuiten, Samen Sterk Zonder Stigma, 2018. Doelgroep: po 7-8, vo 1-2, pro
Lessenserie waarin leerlingen leren wat stigmatisering en psychische diversiteit inhoudt. Leerlingen leren meer begrip voor elkaar te krijgen door meer te weten over hun eigen en elkaars binnenkanten. Het lesprogramma bevat diverse instrumenten. Er is nu ook een versie voor praktijkonderwijs.

Compassie in actie: inclusieve gemeenschappen bouwen, PeaceJam en CED-Groep, 2020. Doelgroep: vo 1-6, mbo
Dit, door PeaceJam ontwikkelde lesprogramma voor jongeren van 12 tot 18 jaar, is door de CED-Groep aangepast aan de Nederlandse context en gratis verkrijgbaar. Je werkt aan burgerschap, het bespreekbaar maken van belangrijke maatschappelijke thema’s en Future Skills. De lessen gaan over de thema’s: Empathie & compassie; Identiteit & verschil; Leefgemeenschappen bouwen; Inclusie & bondgenoot zijn; Stereotypen overwinnen. De Nobel Vredesprijswinnaars geven hiervoor inspiratie.

Culturele diversiteit in de klas, Uitgeverij Coutinho, 2016. Doelgroep: pabo, leraren po en vo
Hoe kun je als leraar recht doen aan culturele diversiteit in je klas, hoe ga je om met verschillen en overeenkomsten in je klas en hoe breng je dat over op je leerlingen? Dit boek geeft antwoord en vertaalt dat naar de onderwijspraktijk. Met simulaties, rollenspellen en ander oefenmateriaal.

Grenzen en identiteit vmbo-kgt34, VO-content, 2016. Doelgroep: vmbo 3-4
Gratis online lesmateriaal over soorten grenzen in de eigen regio; verschillen in regionale identiteit; territoriale conflicten en culturele verschillen.
De samenhang tussen eigenheid en grenzen staat centraal in dit thema, van je eigen omgeving tot op internationaal niveau.

Grenzen en identiteit havo/vwo, VO-content, 2015. Doelgroep: havo/vwo 1-2
Gratis online lesmateriaal over: cultuur en identiteit; cultuur en geloof; grenzen en identiteit; Europa; westers cultuurgebied; verschillen tussen landen/regio's.

Het Gesprek Online, Kade40, 2021. Doelgroep: po, vo 
Platform voor verhalen en verdieping over discriminatie. Voor scholen zijn enkele gratis lesbrieven te downloaden. Is dat racisme? (po); Is dat racisme? (vo) filosoferen met leerlingen over racisme. Voorbij man en vrouw (bovenbouw po en vo) om met leerlingen in gesprek te gaan over gender, geslacht en seksualiteit.

Hokjesdenken, Samen Sterk Zonder Stigma, 2018. Doelgroep: po 7-8, vo 1-2
​Les van één uur waarin leerlingen zich ervan bewust worden dat we allemaal anders zijn en toch veel gemeen hebben.
Bevat: lesbrief met tips en handvatten, digibordmodule, quizvragen, aanvullende materialen. Kan ook als eerste kennismaking bij het lesprogramma Binnenstebuiten worden ingezet.

HUMAN Educatie - diversiteit en inclusie, Doelgroep: po 6-8, vo, mbo 
Op deze onderwijspagina over burgerschap vind je video's en lesmateriaal om het gesprek in de klas te voeren over nieuwkomers, verschillende culturen, racisme en vooroordelen.

HUMAN Educatie - seksualiteit, Doelgroep: po 6-8, vo, mbo
Op deze onderwijspagina vind je video's en lesmateriaal om het gesprek in de klas te voeren over seksualiteit. De pagina bevat drie thema’s: gender, grenzen aangeven en liefde, lust en lichaam.

HUMAN Educatie - zelfontplooiing, Doelgroep: po 6-8, vo, mbo 
Op deze onderwijspagina over burgerschap vind je video's en lesmateriaal over identiteit en zelfontplooiing.

Is dat RAAR?, De Bagagedrager, 2020. Doelgroep: po 3-8, vo 1
Bordspel om (psychische) diversiteit bespreekbaar te maken. Het is de juniorversie van Een steekje los? Er zijn plannen om een bijbehorende app en een leerlijn te ontwikkelen.

Ken je kwaliteiten - (jeugd)kwaliteitenspel, CPS, 2018. Doelgroep: po, vo 
Doel van het spel is leerlingen bewust(er) maken van hun eigen kwaliteiten en op die manier bijdragen aan een positief zelfbeeld. Het spel bestaat uit een handleiding en 60 kaartjes met basiskwaliteiten en 32 kaartjes met voortgezette kwaliteiten. Meer informatie over het inzetten van het spel voor burgerschapsvorming lees je in dit blog.

Klassen in de Klas, HUMAN Educatie, 2021. Doelgroep: vo, mbo 
Voor de documentaireserie Klassen hebben HUMAN, IDFA en Movies that Matter speciaal lesmateriaal ontwikkeld. Aan de hand van fragmenten, kijkvragen en verdiepingsopdrachten kunnen docenten, scholieren en studenten in gesprek gaan over onder andere kansenongelijkheid en prestatiedruk.

Lang leve de liefde, seksuele diversiteit en genderdiversiteit, Soa Aids Nederland en Rutgers, 2022. Doelgroep: vo 1-2
Verdiepingsles (extra module) bij het lespakket Lang leve de liefde. Herziene lesbrief met: verdiepingsles en achtergrondinformatie, aandachtspunten bij de lessen, les: seksuele diversiteit. Thema's in deze lesbrief zijn: verschillen in gevoelens, jezelf zijn: (niet) conformeren, coming-out, discriminatie, respect, reactie ouders/omgeving. Te downloaden.

Leren & Leven, denken-durven-doen, Stichting Leren & Leven, 2018-2021. Doelgroep: po 1-8, sbo, (v)so, pro, vmbo 1-4, havo/vwo 1-2 
Schoolbreed lesprogramma dat beoogt bij te dragen aan het zelfbewustzijn en zelfvertrouwen van de leerlingen en (daarmee aan) een positief leer- en leefklimaat in en om de school. Gebaseerd op Positive Action. Door hierin te investeren verlaten leerlingen het onderwijs met de intrinsieke motivatie en het vermogen actief bij te dragen aan de pluriforme en democratische samenleving. In het lesprogramma komen in elk leerjaar zes thema’s terug: 'Wie ben ik?', ‘Gezond denken, Gezond zijn’, ‘Hoe zorg ik voor mezelf?’, ‘Hoe ga ik om met anderen?', ‘Eerlijk tegenover mezelf en anderen’, ‘Jezelf blijven ontwikkelen’. Er is een versie voor (speciaal) basisonderwijs, een versie voor vmbo (ook ontwikkeld met pro en vso) en een pilotversie voor havo/vwo.

Leren met strips: Omgaan met vooroordelen, Stripmaker des Vaderlands, 2019. Doelgroep: vo 1-4
Aan de hand van enkele bladzijden uit de strip ‘Acception’ van Coco Ouwerkerk kunnen leerlingen aan het denken gezet worden over (voor)oordelen, jezelf zijn versus bij de groep willen horen, pesten en omgaan met verschillen.

Lespakket diversiteit, Young Impact, 2022. Doelgroep: vo 1-6 
Maak met je klas een statement voor meer diversiteit. Lesbrief bij online module (van één uur) en een challenge: 1000 regenboogzebrapaden.

Meertaligheid, SLO. Doelgroep po en vo 
Meertaligheid is een gegeven in onze samenleving. Alle leerlingen komen in situaties waarin ze andere talen horen, of verschillende talen of dialecten nodig hebben om zich uit te drukken.
Door aandacht te schenken aan meertaligheid ontwikkelen leerlingen een open houding voor andere talige en culturele achtergronden. Op de themapagina meertaligheid van SLO staat informatie voor po en vo. 
Er is ook een teamgids met actieve werkvormen om met je collega's in gesprek te gaan. Zo ontwikkel je een gezamenlijke taal en gemeenschappelijke beelden om te bepalen hoe je de talige diversiteit van leerlingen een plek geeft op school.

#nofilter, Stichting FutureNL, 2021. Doelgroep: vo 1-2 
Gratis lespakket tegen online eenzaamheid. De coronacrisis zorgt er voor dat jongeren zich steeds eenzamer voelen en mentale klachten ontwikkelen. Met dit lespakket voor digitaal burgerschap vergroten ze hun digitale en persoonlijke vaardigheden. In zes lessen komen de volgende onderwerpen aan de orde: geluk, verbinding & eenzaamheid, koppeling online-offline leven, ontdekken eigen talent en met een challenge in actie komen.

Ondergrond - Impulsen voor burgerschap, levensbeschouwing en sociaal-emotioneel leren, Kwintessens, 2019. Doelgroep: vmbo 1-2
Website met gratis pilot lesmateriaal voor de burgerschapsthema's identiteit en diversiteit. Voor elke week zijn er twee suggesties voor korte activiteiten in de klas. Lees ook het Magazine met achtergrondinformatie.

Op het eerste gezicht, Anne Frank Stichting. Doelgroep: vo 3-6, MBO 
Educatief spel over vooroordelen. Het is normaal om van iedereen die je tegenkomt een beeld te vormen. Dit gaat vanzelf. Maar kloppen die vooroordelen wel? Bespreek ze in de klas met dit spel.

​Project Ongehoord, Stichting Turning Point, 2018. Doelgroep: vo
​Tien video's waarbij jongeren onderzoeken hoe tijdens WOII mensen werden vervolgd vanwege hun afkomst en reflecteren hierop vanuit hun eigen ervaring met discriminatie en uitsluiting.
Thema's: medemenselijkheid, wraak en vergeving, strijden voor vrijheid, afkomst en identiteit, macht van media, wetten beschermen, ik en de overheid, discriminatie in het onderwijs, blijven herdenken, als je moet vluchten. Lespakket (met handvatten voor gesprek) is binnenkort te downloaden. Gastles mogelijk.

​Seksuele vorming en diversiteit, inclusieve burgerschapsvorming op school, Uitgeverij Coutinho, 2019. Doelgroep: (aankomende) leraren
Doel van dit boek is het bevorderen van een gezonde seksuele en relationele ontwikkeling bij alle leerlingen en het verhogen van respect voor lhbti-leerlingen én leraren op school. Met (online) verwerkingsopdrachten, verdiepingsteksten en filmpjes.

Situatiekaarten over vooroordelen en discriminatie, Anne Frank Stichting. Doelgroep: vo 1-4 
Met deze kaarten breng je op een veilige manier het gesprek over vooroordelen en discriminatie op gang. Leerlingen rangschikken zelf in groepjes de verschillende situaties van discriminatie en krijgen al doende meer inzicht in het ontstaan van vooroordelen.

Slavernij en nu?, Rijksmuseum en ThiemeMeulenhoff, 2021. Doelgroep: po 7-8, vo 1 
Magazine over slavernij en de relatie tot hedendaags racisme. Met verhalen vanuit verschillende perspectieven en bij ieder verhaal een activerende werkvorm. Leerlingen in Nederland en Curaçao hebben het magazine gratis ontvangen.

Stellingen en discussie - Bouwstenen voor een goede (liefdes)relatie, H. van Slooten, Boekscout.nl, 2021. Doelgroep: vo 
Dit boek bestaat uit stellingen met een toelichting om in discussie te gaan met elkaar over de morele zijde van het mens zijn in bredere zin en seksualiteit in het bijzonder. Biedt lesmateriaal voor ongeveer tien lessen.

Stories of Belonging, Nieuw Wij Academie, 2020. Doelgroep: vo 4-6, mbo 
Gratis lessenserie van vijf online lessen waarbij leerlingen, aan de hand van films en opdrachten, werken aan een creatief eindproduct: hun eigen Story of Belonging. Thema’s als jouw identiteit, je thuis voelen en erbij horen, stereotypes en beeldvorming en geloof en traditie komen in de lessen aan bod. Docentenhandleiding op aanvraag.

Stories that Move, Tools tegen discriminatie en Anne Frank Stichting, 2018. Doelgroep: vo 2-5
Online toolbox waarmee leerlingen worden gestimuleerd om kritisch na te denken over diversiteit en discriminatie en om hun eigen standpunten en keuzes beter te doorgronden.​ Vijf uitgestippelde leerpaden met meerdere lagen informatie, opdrachten en levensverhalen (korte filmpjes waarin jongeren aan het woord komen over hun positieve ervaringen maar ook over uitsluiting en discriminatie): Zien & zijn, Discriminatie verkennen, Verhalen uit het verleden, De media de baas zijn, Kom in actie. Per leerpad 3 tot 5 lessen van 50 minuten.

Waar begin je? Met leerlingen en leraren in gesprek over respect voor seksuele diversiteit, School & Veiligheid, 2017. Doelgroep: po, vo, mbo
Boekje waarin op basis van gesprekken met leerlingen en leraren zes 'bevorderende factoren' naar voren komen die stimulerend werkten om de aandacht voor seksuele diversiteit op school een goede plek te geven. Gratis te bestellen of downloaden. Er is ook een poster met een handreiking verkrijgbaar (gratis bestellen of downloaden).

Welkom op school, Pharos, 2015. Doelgroep: vo 1-6, anderstaligen
Mentormethode voor nieuwkomers onderwijs. In de herziene druk zijn zes nieuwe lessen opgenomen over relaties en seksualiteit (o.a. verliefdheid, puberteit en volwassen worden). Andere nieuwe lessen gaan over kinderrechten en discriminatie.

Werelderfgoed en identiteit, Unesco, 2013. Doelgroep: vo 1-6
Gratis online lesmateriaal. Aan bod komen bijvoorbeeld: Wat is de relatie tussen Werelderfgoed en identiteit? Wat zegt een Werelderfgoed over een land of een cultuur? Het is van belang dat we elkaars erfgoed leren kennen en respecteren.

Wij en zij in de wijk vmbo-kgt34, VO-content, 2016. Doelgroep: vmbo 3-4
Gratis online lesmateriaal over persoonlijke identiteit maar ook sociale of groepsidentiteit.

Wij, jij en ik. Doelgroep: vmbo
Website die gaat over 'Respectvol over liefde en diversiteit'. Een participatieve interventie voor het bespreekbaar maken van LHBT-leefstijlen op het vmbo. Het gaat om vier lessen van 50 minuten.