Voorbereidingsfase

Stap 1: Informeren en draagvlak creëren met betrekking tot de leergebied-overstijgende kerndoelen

1. Het team is op de hoogte van de kerndoelen en heeft zich ingelezen in de leergebied-overstijgende kerndoelen.
2. Het team ziet het belang in van de (leergebiedoverstigende) kerndoelen voor de eigen schoolsituatie en de doelgroep voor wie zij onderwijs verzorgt.

Aandachtspunten hierbij:

• Zorg ervoor dat iedereen (het gehele team) zich inleest, zodat iedereen op de hoogte is van de kerndoelen vso, inclusief de preambule.
• Om een goede aansluiting op het primair en speciaal onderwijs te realiseren, zijn overige relevante bronnen: de kerndoelen voor het speciaal onderwijs en de (kerndoelen en) preambule voor het primair onderwijs.
• Bij het operationeel maken van de leergebiedoverstijgende kerndoelen gaat het niet zozeer om 'iets nieuws', maar veeleer om het maken van een kwaliteitsslag in wat men al doet. Daarom is het van belang te vertrekken vanuit bestaande 'goede gewoonten' op het gebied van leergebiedoverstijgende activiteiten:
  
  • Het team gaat na welke (sub)doelen al aandacht krijgen in de school en op welke manier daar uitwerking aan wordt gegeven.

Een dergelijke exercitie dient goed te worden voorbereid en aangestuurd. Het gaat immers om het verwerven van draagvlak en de nut en noodzaak van de leergebiedoverstijgende kerndoelen zullen teambreed besproken moeten worden, alvorens met de hieruit voortvloeiende werkzaam-heden te beginnen.

Stap 2: Uitgangspunten formuleren voor de uitwerking van de leergebiedover-stijgende kerndoelen

1. Het team heeft een visie met betrekking tot de leergebiedoverstijgende kerndoelen en de verschillende transitiedomeinen in het totaal van doelen en activiteiten in de school.
2. Het team kiest voor elk leergebiedoverstijgend thema en voor elk transitiedomein voor een globale vorm van programmering.
3. Het team bepaalt voor elk van de vier thema's en voor elk van de transitiedomeinen of wordt gekozen voor: hetzij een uitstroomspecifieke uitwerking, dan wel een meer gemeenschappelijke uitwerking.

Aandachtspunten hierbij:

• Het is van belang dat het team aangeeft welk belang het hecht aan de vier leergebied- overstijgende thema's en aan de transitiedomeinen: leren, arbeid, wonen, burgerschap en vrije tijd. Daarnaast is het zaak dat het team aan dergelijke uitspraken consequenties verbindt door bijvoorbeeld concreet te formuleren hoeveel tijd, menskracht en ruimte men beschikbaar wil (en kan) stellen aan de aandacht voor thema's en transitiedomei-nen. SLO heeft een hulpmiddel voor het uitvoeren van de inventarisatie ontwikkeld.
• We gaan er van uit dat de school voor elk leergebiedoverstijgend thema een gemeenschappelijk programma voor alle leerlingen uitwerkt, een zogenaamd basisaanbod. Dit maakt dat de school enerzijds overzicht houdt op het onderwijsaanbod en anderzijds dat de school de programmering beheersbaar houdt. Dat neemt niet weg dat enige flexibiliteit in de programmering noodzakelijk blijft, temeer omdat zal blijken dat het basisprogramma voor individuele leerlingen niet volstaat en maatwerk geboden is.
• Scholen die meerdere uitstroomprofielen aanbieden kunnen ervoor kiezen om één of meer leergebiedoverstijgende thema's schoolbreed uit werken. Dit heeft als voordeel dat leerlingen van wie niet op voorhand is vast te stellen welk uitstroomprofiel passend is een brede oriëntatie op activiteiten en competenties krijgen aangereikt.
• Rond het thema 'Het ontwikkelen van een persoonlijk toekomstperspectief' is het heel goed mogelijk om een gemeenschappelijk kader te ontwikkelen waarbij leeractiviteiten zoals oriënterende stages, excursies of keuzemiddagen goed zijn te combineren voor de doelgroepen van de verschillende uitstroomprofielen.

Stap 3: Benoemen van verantwoordelijkheden

1. Het management belegt verantwoordelijkheden met betrekking tot uitwerking en afstemming van de leergebiedoverstijgende kerndoelen.
2. Het management creëert gelegenheid voor het team om tot afstemming van inhouden en activiteiten te komen.
   Het management maakt afspraken met het team over samenwerking en afstemming.

Aandachtspunten hierbij:

• projectmatige aanpak

  De invoering van de leergebiedoverstijgende kerndoelen is in principe een éénmalige actie die moet leiden tot nieuw, inhoudelijk schoolbeleid. Het is een vernieuwings-activiteit. Met het oog daarop lijkt een projectmatige aanpak een kansrijke insteek. Dit betekent dat het management van de school een specifieke opdracht geeft om de programmering van de leergebiedoverstijgende thema's te ter hand te nemen. Daartoe zal een projectstructuur moeten worden ontworpen en een projectplan moeten worden geschreven. In een dergelijk plan wordt aangegeven hoe de precieze opdracht luidt; wie verantwoordelijk is voor het goede verloop van het project; welke de beoogde eindresultaten zijn; op welke wijze wordt gecommuniceerd en verantwoording wordt afgelegd; hoe en op welk tijdstip de voortgang van de activiteiten wordt gemonitord en hoe de evaluatie is geregeld. Daarnaast wordt aangegeven welke medewerkers, naast een projectleider, deel gaan uitmaken van een projectteam en welke (extra) faciliteiten worden ingezet. Hulpmiddelen hiervoor zijn een format voor het formuleren van projectdoelstellingen en een format voor het maken van een activiteitenplanning.

• Aandachtspunt: verandercapaciteit

  De invoering van leergebiedoverstijgende kerndoelen is een belangrijke operatie die een appèl doet op het samenwerkend vermogen van de teamleden, op teamleiderschap en op veranderingscapaciteit van een schoolorganisatie. Het is verstandig om - voordat met een ambitieuze planning van start wordt gegaan - een analyse te maken van die contextfactoren die cruciaal zijn voor het slagen van onderwijs- en leerplanontwikkeling.