Democratische rechtsstaat

Burgerschap is de manier waarop mensen deelnemen aan de maatschappij. In Nederland is dat met respect voor elkaar, voor de democratie en de rechtsstaat en voor de vrijheden die iedereen heeft. Maar niet alle leerlingen reageren enthousiast als het woord ‘politiek’ valt. Leerlingen vinden politiek vaak moeilijk en ze hebben niet het idee dat ze zelf invloed kunnen uitoefenen. Misschien dat onderstaande voorbeeldmaterialen daar verandering in kunnen brengen.

Box Politiek en Box Rechtsstaat, Even Centraal. Doelgroep: vo, mbo 
Boxen met kaarten en handleiding. Onderwerpen Box Politiek: politiek spectrum, partij oprichten, coalitie vormen, politieke standpunten-voor of tegen? Onderwerpen Box Rechtsstaat: dilemma van de rechtsstaat, grondrechten, Trias politica, klassieke of sociale grondrechten. Kaarten op twee niveaus: basis (vmbo, havo, mbo) en extra (mbo, havo, vwo).

De democratie en ik, Eenvoudig Communiceren, 2018. Doelgroep: pro
Werkboek over democratie: verkiezingen, koningshuis, Nederland in Europa, rechten en plichten als burger, volksvertegenwoordiging.
Geschreven in makkelijke taal. Maakt deel uit van de reeks: 'Mijn leven; zelf denken, zelf doen'.

Democratie begint bij jezelf, Ontwikkelen van burgerschap, Coutinho, 2020. Doelgroep: pabo, po, vo
Dit boek legt (toekomstige) leraren uit wat het concept ‘innerlijke democratie’ inhoudt en helpt ze om zelf een democratische houding te vormen. Er worden methodes aangereikt om leerlingen in de klas democratische vaardigheden bij te brengen. Op de website zijn enkele lessuggesties te vinden.

Democratie is van jou, Anne Frank Stichting, 2023. Doelgroep: vo 1-2, mbo 1-2  
Interactieve les op LessonUp waarbij leerlingen ervaren hoe democratie van invloed is op hun dagelijks leven en ontdekken dat zij hét verschil kunnen maken. De korte animatie met interactieve vragen is geïnspireerd op het boek Over tirannie van hoogleraar geschiedenis Timothy Snyder.

Democratiefabriek, Stichting Vredeseducatie, 2014-2022. Doelgroep: po 7-8, vmbo 1-4, havo/vwo 1-6
Interactieve, mobiele tentoonstelling over vrede, democratie en burgerschap. Jongeren bezoeken in duo's de democratiefabriek, ze krijgen er allerhande opdrachten die hen telkens uitdagen hun eigen ideeën, hun twijfels, opinies en vooroordelen ter discussie te stellen. Onderwerpen gaan over samenleven, diversiteit, actief burgerschap en onze democratie. Bekijk de handleiding.

Gastles en rechtbankbezoek, ProDemos. Doelgroep: po
Scholen kunnen een gratis gastles boeken om het bezoek aan de rechtbank voor te bereiden. De klas bezoekt een week later de rechtbank voor een politierechterzitting.
De gastles biedt activerende onderdelen. In het onderdeel 'Hoe lossen we dit op?' bespreken we de verschillende manieren die we in Nederland hebben om conflicten op te lossen. Een echte rechtszaak wordt nagespeeld. Tot slot bepaalt de groep de strafmaat.

How to Wilhelmus, Nationale Opera & Ballet, Universiteit Utrecht en het Meertens Instituut, 2019. Doelgroep: vo 1-2
Website waarop leerlingen aan de slag kunnen met ons nationale volkslied. Ze ontdekken het verhaal achter de tekst en de muziek vanuit het idee dat het Wilhelmus 450 jaar geleden dezelfde functie had als sociale media nu. Met de jambox kunnen ze hun eigen Wilhelmus maken. In het docentengedeelte vind je gratis downloadbaar lesmateriaal, extra teksten en opdrachten.

Laat je stem horen!: Lessen Provinciale Statenverkiezingen 2023, Urban Education & Hogeschool van Amsterdam, 2023. Doelgroep: vo 4-6, mbo 
Twee lessen, toegespitst op MBO maar ook te gebruiken in bovenbouw vo en hbo. De eerste les richt zich op het redeneren om wel of niet te gaan stemmen, de tweede les is gericht op het stemproces zelf. Gratis te downloaden o.a. docentenhandleiding en PowerPoint.

Leren met strips: De drie kernwaarden voor het openbaar onderwijs, VOS/ABB, Stripmaker des Vaderlands, 2020. Doelgroep: po 7-8, vo 1-2 
Lesbrief met drie strips en bijbehorende vragen en opdrachten om de drie kernwaarden voor het openbaar onderwijs (vrijheid, gelijkwaardigheid en ontmoeting) te behandelen.

Onderwijskranten, ProDemos, 2013-2016. Doelgroep: vmbo 3-4, havo/vwo 4-6
In archief als pdf op te vragen onderwijskranten met werkvormen, beeldmateriaal en lesideeën die aansluiten bij de actualiteit en passen binnen het curriculum. Rond democratie, rechtsstaat, politiek en beleid en de Europese Unie.

Schuldig of onschuldig, Even Centraal, 2023. Doelgroep: vo 
Les met acht sets van de werkvorm en docentenmateriaal over de zaak Amanda H. - pas aan het einde komen leerlingen erachter dat het om de zaak van Lucia de B. gaat. In deze les ontdekken leerlingen wat feiten en waarheidsvinding met elkaar te maken hebben. Ze beoordelen de informatie die een belangrijke rol speelde in de rechtszaak.

Van lokaal tot globaal, Nieuws in de klas, 2023. Doelgroep: vo 1-2 
Lessenreeks Provinciale Statenverkiezingen. Interactieve lesprogramma met discussievragen, spelvragen en mogelijkheden tot verdieping. Gratis te downloaden.

Vrouwen in de politiek, Stem op een vrouw. Doelgroep: vmbo 3-4, havo/vwo 3-6, mbo 
Lespakket over het belang van representatie en vertegenwoordiging van vrouwen in de politiek. Het lespakket bestaat uit gratis te downloaden lesbrief (docentenhandleiding), verschillende video’s, een werkboek en een PowerPoint. Er is ook een gastles aan te vragen.

​Werkvormenboekjes, ProDemos. Doelgroep: vmbo 1-4, havo/vwo 1-6
The Best of Prodemos: werkvormenboekjes met per boekje tien activerende werkvormen:

• over rechtsstaat
• over de overlegeconomie
• over de democratie
• over staatsinrichting
• voor het vmbo

Elke werkvorm is beschreven in een korte instructie met informatie over het leerdoel, de duur, de wijze van uitvoering en het benodigde materiaal. Bij een aantal werkvormen zijn werkbladen toegevoegd of wordt verwezen naar de website van ProDemos.