Achtergrondinformatie
In het huidige onderwijsdebat is er veel aandacht voor het onderwijs van de toekomst. De discussie richt zich onder meer op de vraag welke kennis en vaardigheden van belang zijn om leerlingen voor te bereiden op een snel veranderende maatschappij. Veel van deze vaardigheden worden samengevat onder de noemer 21e-eeuwse of vakoverstijgende vaardigheden. Het betreft generieke vaardigheden en daaraan te koppelen kennis, inzicht en houdingen die nodig zijn om te functioneren in en bij te dragen aan de toekomstige samenleving. Over het belang van aandacht voor de vaardigheden lijkt brede overstemming te bestaan. Om leerlingen goed voor te bereiden op de 21e-eeuwse samenleving wordt het belangrijk gevonden de vaardigheden een plek te geven in het onderwijs.
21e-eeuwse vaardigheden in het leerplan
SLO heeft in 2014 een onderzoek uitgevoerd naar de mate van aandacht voor en integratie van de 21e-eeuwse vaardigheden in het funderend onderwijs (het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs). De 21e-eeuwse vaardigheden die onderscheiden werden zijn ICT-(basis)vaardigheden, mediawijsheid, informatievaardigheden, computational thinking, creatief denken en handelen, probleemoplossend denken en handelen, kritisch denken, zelfregulering, sociale en culturele vaardigheden, communiceren en samenwerken. Uit het onderzoek bleek dat de 21e-eeuwse vaardigheden nog weinig doelgericht en structureel aan de orde komen in het onderwijs. Er is beperkte aandacht voor de vaardigheden in landelijke leerplankaders, en in reguliere methodes komen ze weinig substantieel en systematisch voor. Vooral creatief en probleemoplossend denken en handelen en digitale geletterdheid waren nog weinig uitgewerkt. Dit zijn ook de vaardigheden waarvan leraren aangeven behoefte hebben aan meer kennis en inzicht in wat de vaardigheden concreet inhouden en aan lesmaterialen voor concrete houvast in de praktijk.
Concretisering 21e-eeuwse vaardigheden
In 2015 heeft SLO daarom gewerkt aan een verdere concretisering van zowel creatief als probleemoplossend denken en handelen en van digitale geletterdheid. Digitale geletterdheid is daarbij uitgesplitst in ICT-(basis)vaardigheden, mediawijsheid, informatievaardigheden, computational thinking. Via het figuur of het menu op deze pagina is meer informatie te vinden over deze vaardigheden. In 2016 werkt SLO verder aan het concretiseren van andere vaardigheden, met name aan kritisch denken en zelfregulering.
21e-eeuwse vaardigheden in examenprogramma's vmbo
Op verzoek van het ministerie van OCW heeft in 2016 een analyse plaatsgevonden van de examenprogramma's vmbo met het oog op de 21e-eeuwse vaardigheden. Dit gebeurde op een vergelijkbare wijze als de analyse in 2014 van de kerndoelen en de referentiekaders van het funderend onderwijs. Deze rapportage geeft de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen weer. Meer gedetailleerde informatie over de resultaten zijn te vinden in een losse bijlage.