Voorbeeldmatig leerplankader samenwerken
Samenwerken hoort tot de belangrijkste vaardigheden van de 21e eeuw. Daarom moet goed, effectief en efficiënt leren samenwerken in het onderwijs van 4-18 jaar expliciet aan bod komen.
Samenwerken is een manier van werken
Samenwerken is een generieke vaardigheid die nauw aansluit bij communiceren. Waar bij communiceren de nadruk meer ligt op het effectief communiceren met anderen (je bewust zijn van je publiek en je communicatiedoel) en op zorgvuldig luisteren, gaat het bij samenwerken vooral om het werken in projecten met mensen met andere kennis en deskundigheid, en het omgaan met sociale en culturele verschillen in diverse teams. Daarbij hoort kennis van projectmatig werken en gesprekstechnieken. Houdingsaspecten betreffen het professioneel met anderen omgaan, respect tonen voor verschillen, open staan voor andere ideeën en waarden en verantwoordelijk handelen.
Componenten van een goede samenwerkingsopdracht
Een leeractiviteit is gericht op samenwerken als gewerkt wordt met zinvolle taken die leerlingen uitnodigen om met elkaar tot de beste resultaten te komen. Daarbij is het van belang dat er aandacht is voor reflectie en zelfregulerend vermogen. Hierdoor kunnen leerlingen zich bewust verder ontwikkelen. Samenwerken vraagt om actieve participatie van leerlingen. Ze moeten zowel oog hebben voor hun eigen rol en bijdrage als voor anderen en het groepsproces.
Samenwerken leer je door veel te oefenen
Geef samenwerken in veel onderwijsactiviteiten een plaats , zodat er veel geoefend kan worden in de praktijk. Afhankelijk van onderwerp, leeftijd en capaciteiten van de leerling kan samenwerken vorm krijgen in het onderwijs. Groei van leerlingen wordt bewerkstelligd door een opbouw in de complexiteit van taken. De complexiteit van een taak kan variëren op basis van verschillende factoren, waaronder de context (concreet of abstract, meer of minder leerlingnabij) en de mate van sturing en begeleiding.
Leerlingen willen zinvol en prettig samenwerken
Leerlingen moeten het belang van samenwerken leren zien en gemotiveerd zijn om samen te werken. Dat lukt door te ervaren dat je samen meer weet en verder komt dan alleen. Leer leerlingen na te denken over en te ervaren hoe een doel samen het best bereikt kan worden.
In onderwijs dat gericht is op de ontwikkeling van samenwerken moeten onderstaande aspecten in samenhang aangeboden worden; het behandelen van alleen de deelvaardigheden leidt niet automatisch tot samenwerken.
Besteed bij samenwerking aandacht aan:
- Op welke manieren kun je prettig, efficiënt en effectief samenwerken?
- Accepteren de leerlingen dat ze (moeten) samenwerken?
- Kunnen de leerlingen benoemen wat een samenwerking tot een succes maakt en
- wat een goede samenwerking kan opleveren?
| Samenwerken | De leerling kan |
|---|---|
| communiceren* | communiceert effectief (specifiek: luisteren, observeren, duidelijk spreken, reageren, overleggen) |
| vraagt en geeft hulp en feedback, staat open voor hulp en feedback | |
| taakuitvoering en (team)rollen | (h)erkent verschillende rollen bij zichzelf en anderen en benut deze in de samenwerking |
| houdt zich aan afspraken | |
| stelt zich verantwoordelijk op ten aanzien van zowel de eigen bijdrage, het groepsproces als het te bereiken doel | |
| organiseren | kan een proces inrichten om een gezamenlijk doel te bereiken |
| onderhandelt en maakt afspraken met anderen in een team | |
| werken in een team | ondersteunt en begeleidt anderen |
| functioneert in heterogene groepen | |
| houding | heeft een positieve en open houding ten aanzien van andere ideeën |
| heeft respect voor verschillen | |
| wil samen met anderen tot een goed resultaat komen | |
| heeft vertrouwen in de eigen capaciteiten |
* Het betreft hier enkele aspecten die bij samenwerken van groot belang zijn. Voor een meer complete uitwerking van communiceren: zie de betreffende vaardigheid.