Voorbeeldmatig leerplankader sociale & culturele vaardigheden
Cultuur in brede zin gaat over hoe mensen op verschillende manier vorm en betekenis geven aan hun omgeving. Leren reflecteren op cultuur, ofwel cultureel bewustzijn ontwikkelen, is van groot belang.
Kinderen 'groeien in' in een cultuur, onder begeleiding van familie, mentoren, leraren en anderen: socialisatie. Cultuur vormt niet alleen de persoonlijkheid, maar ook de waarneming. We leren van jongs af aan om op een heel bepaalde manier te zien en te horen, te voelen en te ruiken. Aan deze prikkels kunnen verschillende betekenissen en emoties worden toegekend. Het gaat erom deze verschillen in betekenisgeving te leren onderscheiden en te spiegelen aan de eigen mening of situatie. Kennis over verschillende sociale codes en omgangsvormen leert kinderen beter situaties in te schatten en hoe hierop passend te reageren. Naarmate zij hierin groeien, leren zij verbinding te leggen tussen verschillende perspectieven en hoe samen te kunnen leven en werken in de democratische samenleving.
Diversiteit en interculturele competentie
Culturele diversiteit verwijst naar allerlei verschillen: op het gebied van afkomst, opleiding of sociale klasse, etniciteit, religie, taal, geslacht of gender, leeftijd, handicap en seksuele oriëntatie. De samenleving van de 21e eeuw is steeds diverser. Er is tegelijkertijd sprake van een groter wordende sociale kloof. Mensen lijken het moeilijker te vinden om elkaar te begrijpen en met elkaar te praten. Sociale en culturele vaardigheden zijn dus van belang in het onderwijs en kunnen worden geoefend in allerlei vakken en in projecten. Het kunnen leggen van relaties tussen verschillende culturen, in termen van begrip, acceptatie en waardering, wordt ook wel 'interculturele competentie' genoemd. Dit vraagt om specifieke sociale en culturele kennis en inlevings- en reflectievermogen.
Voorwaarden voor sociale en culturele vaardigheden
Door het exploreren van de (begrippen) cultuur en identiteit van zichzelf en de ander, ontwikkelen leerlingen steeds meer een cultureel zelfbewustzijn. Ze leren door het opdoen van nieuwe culturele ervaringen en door reflectie op hun eigen concepten. De voorbeeldfunctie van de begeleider is hierbij essentieel. Leerlingen leren 'staan tussen culturen' om te gaan met verschillen, een open houding en inclusief denken.
| Sociale en culturele vaardigheden | De leerling.... |
|---|---|
| reflecteren op zichzelf in relatie tot de ander | kan eigen gevoelens en opvattingen benoemen en hierop reflecteren |
| is zich daarbij bewust van de eigen individuele en collectieve verantwoordelijkheid in een samenleving | |
| inlevingsvermogen en omgaan met verschillen | heeft kennis over cultuur en kan reflecteren op culturele verschillen |
| toont inlevingsvermogen en belangstelling voor anderen | |
| (her)kent gedragscodes in verschillende sociale situaties | |
| intercultureel communiceren* en handelen | kan constructief communiceren in verschillende sociale situaties |
| heeft respect voor andere visies, uitingen en gedragingen |
* Het betreft hier aspecten van communiceren die bij sociale en culturele vaardigheden van belang zijn. Voor een meer complete uitwerking van communiceren zie de betreffende vaardigheid.