Actualisatie van de examenprogramma's

SLO heeft 61 conceptexamenprogramma’s en bijbehorende toelichtingsdocumenten voor Friese taal en cultuur, klassieke talen, maatschappijleer, moderne vreemde talen, Nederlands en wiskunde havo-vwo gepubliceerd. Deze zijn voor iedereen in te zien en te downloaden. De conceptexamenprogramma’s van de natuurwetenschappelijke vakken en van de moderne vreemde talen – elementair volgen begin 2025 inclusief toelichtingsdocumenten. Een belangrijke eerste stap op weg naar een actueel curriculum voor de bovenbouw van het vo dat bijdraagt aan gelijke kansen en een goede doorstroom naar het vervolgonderwijs.

Waarom worden de examenprogramma's geactualiseerd?

Veel examenprogramma’s stammen nog uit de vorige eeuw. Daarom gaf het ministerie van OCW in juni 2022 de opdracht aan SLO om de examenprogramma’s Nederlands, moderne vreemde talen, wiskunde, natuurwetenschappelijke vakken en maatschappijleer te actualiseren. In januari 2023 is ook de actualisatie van de examenprogramma’s Friese taal en cultuur, klassieke talen en de moderne vreemde talen Arabisch, Chinees, Italiaans, Russisch en Turks van start gegaan. In de zomer van 2024 zijn al deze conceptexamenprogramma’s opgeleverd aan het ministerie van OCW. Vanaf september 2024 zijn drie vakvernieuwingscommissies gestart om de examenprogramma’s van bewegen en sport, kunst en cultuur en mens en maatschappij te actualiseren. Alle vakvernieuwingscommissies ontwikkelen in maximaal 24 maanden tijd conceptexamenprogramma’s voor hun vak(ken) voor vmbo, havo en vwo.

Onder regie van SLO werken leraren, schoolleiders, leerlingen en belangrijke onderwijspartijen samen aan de actualisatie van de examenprogramma’s. In de werkopdracht van het ministerie van OCW zijn de kwaliteitseisen vastgelegd waar de conceptkerndoelen en conceptexamenprogramma’s aan moeten voldoen. De wetenschappelijke curriculumcommissie adviseerde het ministerie hierover.

Een concrete opdracht

Met geactualiseerde examenprogramma’s per vak per schoolsoort en leerweg krijgen scholen een concretere opdracht met een duidelijke omschrijving van wat iedere leerling aan het eind van de bovenbouw vo moet kennen en kunnen. De programma’s bieden leraren en toetsmakers daardoor meer houvast om vorm te geven aan hun onderwijs- en toetsprogramma’s. Dat is anders dan in de huidige examenprogramma’s. Die beschrijven globaal en minder concreet wat leerlingen moeten kennen en kunnen en bestaan er grote verschillen tussen vakken en schoolsoorten.

Hoe verder?

In september 2024 is onder leiding van het College voor Toetsen en Examens (CvTE) de ontwikkeling van conceptsyllabi gestart voor de vakken met een centraal examen. Daarnaast zijn de voorbereidingen gestart voor de fase van beproeven. Tijdens deze fase beproeven scholen de conceptexamenprogramma’s Nederlands, moderne vreemde talen, wiskunde havo-vwo, natuurwetenschappelijke vakken, maatschappijleer, Friese taal en cultuur, klassieke talen en de moderne vreemde talen Arabisch, Chinees, Italiaans, Russisch en Turks en conceptsyllabi. Dit gebeurt in afstemming met onder andere vakverenigingen, vervolgonderwijs, CvTE en stichting Cito. De werving van scholen starten we begin 2025. De fase van beproeven op scholen start vanaf schooljaar 2025-2026.

Wie actualiseren de examenprogramma's?

Leraren, vakinhoudelijk experts en curriculumexperts ontwikkelen in afzonderlijke vakvernieuwingscommissies de conceptexamenprogramma’s. Deze programma's worden vervolgens beproefd op bruikbaarheid en effectiviteit in de praktijk.

Voor een betere doorstroom tussen vmbo-havo-vwo, worden de examenprogramma’s voor de verschillende leerwegen en schoolsoorten binnen één commissie ontwikkeld. Er is in het proces expliciet aandacht voor het voorkomen van overladenheid in het curriculum, het borgen van inhoudelijke samenhang tussen de schoolsoorten en een gemeenschappelijke architectuur tussen examenprogramma’s.

Hoe wordt het onderwijsveld verder betrokken?

Voor elke vakvernieuwingscommissie is een advieskring ingericht, die bestaat uit een vertegenwoordiging van de onderwijspraktijk. De advieskring geeft feedback en reflecteert op de conceptexamenprogramma's. De commissie kan de advieskring ook inzetten als zij extra expertise nodig hebben. Op die manier leveren de commissies uiteindelijk examenprogramma's op die gedragen worden door het onderwijsveld.

Hoe wordt de kwaliteit geborgd?

Om de kwaliteit van de tussenproducten en het proces te waarborgen heeft SLO naast de advieskring ook interne kwaliteitszorg ingericht. Deze kwaliteitszorg bestaat uit twee onderdelen: het monitorteam en de expertpoule.

Welke bronnen worden gebruikt voor de actualisatie?

De vakvernieuwingscommissies maken bij hun werkzaamheden gebruik van diverse bronnen, waaronder de startnotities per vak (zie downloads) en het onderzoek van ResearchNed (pdf, 14 MB) naar de aansluiting tussen vo en respectievelijk mbo, ho en wo. Ook de voorstellen van Curriculum.nu en diverse vakspecifieke verkenningen worden als bronnen gebruikt bij de actualisatie.

Contactpersoon: Gerdineke van Silfhout