Actualisatie van de kerndoelen

Waarom worden de kerndoelen geactualiseerd?

De huidige kerndoelen zijn al sinds 2006 van kracht. Hoewel het een bewuste keuze is geweest om deze doelen zeer globaal te formuleren, bieden de huidige kerndoelen weinig tot geen houvast aan scholen en leraren. Ook sluiten de kerndoelen, examenprogramma’s en het Referentiekader Taal en Rekenen onvoldoende op elkaar aan. Dit geeft onduidelijkheid bij leraren over wat moet en mag en kan leiden tot werkdruk en overladenheid. Want wat moeten leerlingen kennen, kunnen en ervaren voor een goede doorstroom naar het vervolgonderwijs? En wat moeten ze hebben geleerd om – zowel nu, maar ook later als volwassene – actief mee te kunnen doen in de samenleving? Met concrete en actuele kerndoelen kunnen we hen voorbereiden op het vervolgonderwijs en hun plek in de maatschappij.

Hoe ver is SLO met het ontwikkeltraject?

In september 2024 leverde SLO in opdracht van het ministerie van OCW de eerste sets definitieve conceptkerndoelen voor Nederlands (pdf) en rekenen en wiskunde (pdf) op. Deze conceptkerndoelen zijn in de eerste helft van 2024 beproefd met meer dan 200 scholen in de onderwijspraktijk. Ook zijn er sessies met experts Nederlands en rekenen en wiskunde gehouden. De opgehaalde feedback is gewogen en verwerkt in deze definitieve set. Ondertussen werkt SLO aan een advies over de toekomst van het Referentiekader Taal en Rekenen.

De conceptkerndoelen burgerschap en digitale geletterdheid zijn begin maart 2024 opgeleverd. Deze worden momenteel door scholen in heel Nederland beproefd op bruikbaarheid. De verwachting is dat we deze definitieve conceptkerndoelen voor de zomer van 2025 opleveren.

De conceptkerndoelen van de leergebieden moderne vreemde talen, mens en maatschappij, mens en natuur, kunst en cultuur en bewegen en sport zijn in november opgeleverd. Ook deze conceptkerndoelen worden beproefd op bruikbaarheid in de onderwijspraktijk, voordat ze als definitieve conceptkerndoelen worden aangeboden aan het ministerie van OCW.

Het ministerie van OCW heeft aangegeven dat er nog een extra stap moet worden gezet om de kerndoelen meer in samenhang te presenteren, zodat er een goede focus komt op het versterken van lezen, schrijven en rekenen. SLO pakt dit tegelijkertijd op met het verwerken van de feedback uit de onderwijspraktijk

Nadat alle feedback uit de onderwijspraktijk inclusief de extra stap op aangegeven van OCW zijn verwerkt, is het ministerie van OCW verantwoordelijk voor de vastlegging van de conceptkerndoelen in de wet. Na die vastlegging spreken we pas over de geactualiseerde kerndoelen.

Hoe gaat de actualisatie in zijn werk?

Het onderwijsveld wordt op verschillende manieren bij de actualisatie betrokken, SLO voert regie op het gehele proces. Zowel de werkopdracht (pdf, 198 kB) (pdf, 198 kB)en de opdrachtbrief (pdf, 97 kB) (pdf, 97 kB) van 2022 als de werkopdracht (pdf, 2.9 MB) (pdf, 2,9 MB) en de opdrachtbrief (pdf, 90 kB) (pdf, 90 kB) van 2023 vanuit OCW zijn hierbij leidend.

De eerste stap in het ontwikkeltraject is het ontwikkelen van conceptkerndoelen. Per leergebied wordt een kerndoelenteam ingericht met leraren, vakexperts, curriculumexperts en een procesregisseur. Naast ieder kerndoelenteam was een advieskring, die het team feedback gaf en reflecteerde op de conceptkerndoelen. De advieskring bestond uit een vertegenwoordiging van de onderwijspraktijk. Het team kon de advieskring ook inzetten als zij extra expertise nodig had voor de ontwikkeling van de kerndoelen. Zo zorgen we ervoor dat de conceptkerndoelen gedragen worden door het onderwijsveld.

Na het opleveren van de conceptkerndoelen start de fase van beproeven. Scholen uit heel Nederland geven feedback op de conceptkerndoelen. Daarnaast zijn er expertbijeenkomsten, waarbij experts feedback geven op inhoudelijke onderdelen van de conceptkerndoelen van hun leergebied. SLO scherpt de doelen aan, tot een set definitieve conceptkerndoelen. Deze set levert SLO op aan het ministerie van OCW, waarmee de werkopdracht is voltooid. Vanaf dat moment is het ministerie van OCW verantwoordelijk voor de vastlegging van de actuele kerndoelen in de wet en de publicatie van die kerndoelen. Na die vastlegging spreken we pas over geactualiseerde kerndoelen. Meer informatie over het proces vind je op https://www.actualisatiekerndoelen.nl/proces.

Waar moeten de geactualiseerde kerndoelen aan voldoen?

De werkopdracht van het ministerie van OCW geeft aan dat geactualiseerde kerndoelen aan moeten sluiten bij actuele ontwikkeling in samenleving en onderwijs. Daarnaast dienen kerndoelen concreter te worden, zodat ze beter aangeven wat leerlingen moeten kennen,  kunnen en ervaren. Zo wordt de opdracht aan de school verhelderd. De geactualiseerde kerndoelen beschrijven waar leerlingen mee in aanraking moeten komen (aanbod), welke inspanning er van hen verwacht wordt met het oog op ervaringen en wat ze uiteindelijk moeten beheersen.

Hoe wordt de kwaliteit geborgd?

Om de kwaliteit van de tussenproducten en het proces te waarborgen, heeft SLO naast de advieskring ook interne kwaliteitszorg ingericht. Deze kwaliteitszorg bestaat uit twee onderdelen: het monitorteam en de expertpoule.

Welke plek hebben basisvaardigheden in dit proces?

Er is veel aandacht voor het versterken van basisvaardigheden van leerlingen. Als leerlingen de basisvaardigheden onvoldoende beheersen, kunnen ze geconfronteerd worden met problemen in het (vervolg)onderwijs en het functioneren in de maatschappij. Basisvaardigheden moeten ook structureel goed omschreven staan in het curriculum. Daarom worden allereerst de kerndoelen geactualiseerd van leergebieden die een duidelijke relatie hebben met de basisvaardigheden. Het gaat om de bestaande leergebieden Nederlands en rekenen en wiskunde, burgerschap en digitale geletterdheid, waar op dit moment nog geen samenhangende sets kerndoelen voor zijn.

Wat betekent dit voor het (voortgezet) speciaal onderwijs?

De geactualiseerde kerndoelen primair onderwijs en onderbouw voortgezet onderwijs gelden straks ook voor het (voortgezet) speciaal onderwijs wanneer leerlingen doorstromen naar het vervolgonderwijs De klankbordgroep specifieke onderwijsbehoeften toetst de tussenproducten van de teams van de kerndoelen ophaalbaarheiden herkenbaarheid voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Daarnaast werkt per leergebied een expertgroep (v)so aan functionele kerndoelen voor leerlingen die zeer moeilijk leren of leerlingen met een meervoudige beperking met uitstroomprofielen arbeidsmarkt of dagbesteding.

Wat betekent de actualisatie voor Caribisch Nederland?

Het ministerie van OCW heeft SLO de opdracht gegeven (pdf, 186 kB) om de kerndoelen voor Caribisch Nederland te actualiseren. De geactualiseerde kerndoelen zijn de onderlegger voor Caribisch Nederland. De talen Engels, Papiamentu en Nederlands, hebben op de eilanden een andere status dan in Europees Nederland. Daarom zijn er voor deze talen beredeneerde aanpassingen nodig voor Bonaire, Saba en Sint Eustatius. Een kernteam met curriculumexperts van SLO, leraren en experts uit Caribisch Nederland zijn hier in september 2024 mee gestart.

Wat betekent dit voor Nederlandse Gebarentaal?

Alle leerlingen hebben recht op goed onderwijs, ook dove en slechthorende leerlingen. Voor hen is het leren van Nederlandse Gebarentaal essentieel. Daarom zijn actuele kerndoelen van groot belang. SLO heeft in samenwerking met Sprong Vooruit hard gewerkt aan de actualisatie van de conceptkerndoelen voor Nederlandse Gebarentaal en de ontwikkeling van nieuwe conceptkerndoelen voor het voortgezet speciaal onderwijs. De conceptkerndoelen Nederlandse Gebarentaal hebben we na de zomer van 2024 opgeleverd aan het ministerie van OCW.

Contactpersoon: Mirjam Brand, m.brand@slo.nl.