Udens College: samen leren en ontwikkelen

De leerling centraal

Toen de nieuwe directeur de bestaande visie erbij pakte en vroeg: "Wat doen we eigenlijk met Het kind in het midden, De leerling centraal et cetera? bleek: er waren allemaal kleine initiatieven, bijvoorbeeld op het gebied van burgerschap, LOB, formatieve evaluatie. Maar het grotere geheel ontbrak. Dus we besloten: laten we het kind nu eens echt centraal zetten. Daar hebben we vijf jaar voor uitgetrokken. Het uitgangspunt was: we gaan niet in één brugklas starten, niet weer allerlei kleine pilots, maar in 2020 starten we allemaal.

​Als we starten, starten we allemaal: alle collega's, alle leerlingen, met alle vakken in onder- en bovenbouw."

Vervolgens heeft de schoolleiding eerst alle lopende initiatieven en pilots die al bezig in kaart gebracht en ingezet op het ontwikkelen van een heldere visie en doelen, die bekend zijn, waarop gefocust wordt en die nageleefd worden. Ook professionalisering werd een belangrijke doelstelling. Voor het vormen van de visie was het uitgangspunt: leer van anderen, ga op schoolbezoek in groepjes, met collega's in binnen- en buitenland, verzamel en doe voorstellen. "De visie moet leven. Daarom hebben we veel praatsessies georganiseerd, werden er potloodschetsen gemaakt, bijgesteld, overleggen gepland etc. Maar inmiddels kunnen we zeggen dat bij wijze van spreken 118 van de 120 collega's zeggen: 'Geweldig, hier gaan we voor!'." De visie is in een onderwijsmodel Udens College uitgewerkt, waarbij de leerling echt centraal staat. Dat betekent:

• geen selectie aan de poort, iedereen is welkom;
• leerdoelen stellen;
• meer keuzemogelijkheden voor leerlingen;
• coaching;
• feedback en feed forward.

Onderwijsmodel Udens College

"We gaan dus af van: iedereen leert hetzelfde op hetzelfde moment op hetzelfde niveau en in hetzelfde tempo. Je wilt niet alles vasttimmeren en niet alles bepalen voor leerlingen. Als zij meer keuzes mogen maken worden ze meer eigenaar." Voor het ontwerpen van het onderwijsmodel is ook tienerbreinonderzoek gebruikt. Vandaar dat leerlingen tussen 9.30 en 14.00 uur het kerncurriculum aangeboden krijgen en toetsen worden gemaakt. "Bewezen is dat leerlingen dan het meest productief zijn." Verder is er elke dag overleg en coaching en zijn er na 14.00 uur talent-, persoonlijke en succesuren gepland.

De invoering van het onderwijsmodel start in zijn geheel volgend jaar. "We hebben het over een veranderingsproces. De visie ontwikkelen en samen nadenken is niet het probleem, het is juist leuk. Nadenken over het rooster is van organisatorische aard, het curriculum en leerdoeldenken is van inhoudelijke aard. Maar het nadenken over de lestabel en daarover beslissingen nemen heeft grote impact. Van 32 naar 22 lesuren. Dat kost veel gesprekken, vele inloopsessies, etc. Vakdocenten blijven lessen geven, maar in plaats van bijvoorbeeld vier vaklessen worden dat twee vaklessen, een persoonlijk uur (p-uur) waarop leerlingen zich inschrijven en een talent uur (t-uur)." Tegelijkertijd geldt ook: "Doordat leerlingen zich inschrijven, zijn we ook flexibeler. We zien dat Nederlands, Engels, wiskunde en economie veel gekozen worden. Daar kun je op inspelen, wat betreft roostering en inplannen van de p- en t-uren. Inmiddels zijn leerlingen, ouders en medewerkers, tot aan de roostermaker, blij en willen graag starten."

Het betekent niet minder maar anders leren en lesgeven. Dat vraagt om omdenken…"

Formatieve evaluatie

"Formatieve evaluatie implementeren slaagt alleen als het een onmisbaar doel is van een groter geheel. Wanneer je werkt vanuit leerdoelen, dan gaat dat niet vanzelf. Daar moet je leerlingen in coachen. En daar komt formatieve evaluatie om de hoek kijken: hoe zorg je dat leerlingen doelen inzichtelijk hebben en feedback krijgen om de doelen te bereiken? En hoe zorg je ervoor dat coaches een overview hebben en houden om dat leerdoeldenken verder te brengen, naast alle bijkomende activiteiten zoals startgesprekken, driehoeksgesprekken etc.?" Momenteel zijn er veel pilots op het gebied van inbedden formatieve evaluatie die met elkaar verbonden moeten worden. Een zorg is hoe je tot een geheel komt, waarbij er een gemeenschappelijke taal gesproken wordt, zodat het allemaal betekenisvol is voor de leerlingen? "Vorig jaar was dat een zoektocht die we dit jaar moeten succesvol moeten afronden. En dat is een grote uitdaging." Het gaat dus niet zozeer om het afschaffen van summatief toetsen. Dat wil de school ook helemaal niet. Maar wel bewustwording: toets tussendoor niet zoveel zonder het leren centraal te hebben staan. "Dat zien we steeds meer. Bij sommige secties wordt tussen de toetsweken nauwelijks meer getoetst. Dat komt omdat leerlingen veel meer zelf bezig zijn met het behalen van doelen op de manier en het tempo dat bij hen past."

In de school is er behoefte aan een samenhangend curriculum, in combinatie met leerdoeldenken en coaching. Formatieve evaluatie wordt afgedwongen, want docenten hebben van elkaar in dit onderwijsmodel meer informatie nodig om coaching echt betekenisvol te maken. Dat betekent ook dat die informatie niet alleen uit formele toetsen gehaald kan worden, maar ook tijdens de lessen en het leren opgehaald moet worden. Alle leerlingen worden gecoacht, in groeps- en individueel verband. Daarom zijn alle docenten coach, zowel vakdocenten als mentoren. Om die verschillende rollen goed uit te voeren is formatieve evaluatie en professionalisering nodig. "We willen leren zichtbaar maken en in de hoofden van de leerlingen kunnen kijken. Om goed te coachen, moet je goed weten wat je aan het doen bent. En tegelijkertijd ervoor waken dat niet alles in het bakje van de coach wordt gelegd."

Waar staan we nu?

"Als je een aantal jaar geleden had gevraagd wat de missie van de school was, aan docenten, of drie punten uit het beleidsplan, dan zou er een aarzelend antwoord volgen. Nu weet elke docent wat de missie is, en werkt elke docent op een bepaalde manier de leerdoelen uit. Nog iets moois: we kregen opnieuw de inspectie op bezoek voor twee dagen onderzoek. De inspecteurs concludeerden dat we het predicaat goed hebben, zichtbaar op nagenoeg alle indicatoren." In de school is een enorme veranderkracht te zien, en ook het geringe verloop en ziekteverzuim tonen dat er een sterk positieve vibe in de school is waar te nemen. Als schoolleider is het ook de belangrijkste taak om de vibe van het team erin te houden, aldus Rene. "En veel gesprekken te voeren, met docenten, ouders en leerlingen."

Tips

• Ga als docent innovatief en leerlinggericht te werk.
• Betrek als schoolleiding iedereen in het proces: docenten, leerlingen en ouders.
• Laat de organisatie van de school in dienst staan van de leerling.
• Faciliteer het veranderingsproces door voldoende tijd te reserveren: om te ontwikkelen, te overleggen, gesprekken te organiseren, et cetera.