Zoeken
hogere denkvaardigheden

Zoeken, bewerken of maken van een opdracht natuurkunde

15 oktober 2024

Waar moet je op letten als je een opdracht zoekt die een beroep doet op hogere denkvaardigheden of als je een bestaande opdracht wilt bewerken, of zelf een opdracht wilt maken? Bloom beschouwt analyseren, evalueren en creëren als hogere denkvaardigheden. In onderstaande checklist beschrijven we de criteria voor hogere denkvaardigheidsopdrachten. Deze criteria zeggen iets over de aard van een opdracht, niet over de moeilijkheidsgraad. Je kunt voor elk niveau, van vmbo tot havo/vwo, hogere denkvaardigheidsopdrachten maken.
De checklist is een hulpmiddel bij het zoeken, bewerken of maken van een hogere denkvaardigheidsopdracht. Een opdracht hoeft niet aan alle criteria van de checklist te voldoen om een hogere denkvaardigheidsopdracht te zijn. Evenmin hoeft een opdracht zich te beperken tot één denkvaardigheid; een opdracht kan een combinatie zijn van meerdere hogere denkvaardigheidsniveaus, bijvoorbeeld analyseren en evalueren.

​​Analyseren

Analyseren is het systematisch ontleden van een complex probleem in zijn elementen. Bij een analyseopdracht moet een ingewikkeld vraagstuk worden ontrafeld om zo met eigen kennis en inzicht vat te krijgen op het vraagstuk. Het vraagstuk kan uitgesplitst worden in deelpatronen, herleid tot een patroon of onderliggend probleem. Bij een analyse kun je ook op zoek gaan naar de belangrijke kenmerken, oorzaken of gevolgen. Een analyseopdracht vraagt kritisch en gedegen onderzoek. Het gaat om cognitieve processen zoals differentiëren en organiseren.
o ​De opdracht bevat een voor de leerling onbekend vraagstuk dat opgelost moet worden.
o

​Het oplossen van het vraagstuk vraagt van de leerling om, door onderzoek:

  • onderscheid te maken tussen hoofd- en bijzaken;
  • het vraagstuk in delen te splitsen;
  • te zoeken naar patronen, structuren en verbanden;
  • vergelijkingen te maken.
o ​De opdracht resulteert in een conclusie of evaluatie.

Evalueren

Een evaluatieopdracht vraagt om een beargumenteerd oordeel en standpunt. Bij een evaluatieopdracht wordt verantwoording gevraagd van een handelswijze, wordt uit verschillende mogelijkheden de beste oplossing gekozen, de waarde bepaald van iets of iemand, een product beoordeeld, of een eigen mening ontwikkeld en onderbouwd.
o ​De opdracht bevat een voor de leerling onbekend vraagstuk waaraan een waarde of oordeel moet worden toegekend;
o

​Het waarderen van en oordelen over het vraagstuk vraagt van de leerling:

  • het vraagstuk te analyseren;
  • dat te doen aan de hand van gegeven criteria;
  • te zoeken naar consistentie van een resultaat (product, werkwijze, benadering, gevolgde procedure);
  • een beschouwing (ethisch/bruikbaarheid) op te zetten;
  • een redenering op te zetten om te komen tot een norm of waarde.
o ​De opdracht geeft de leerling de mogelijkheid om een mening uit te spreken op basis van bovenstaande.

Creëren

Een creëeropdracht is erop gericht met eigen kennis en inzicht nieuwe ideeën, producten of zienswijzen tot stand te brengen. Bij een creëeropdracht zijn uiteenlopende antwoorden mogelijk. Zo'n opdracht veronderstelt het vermogen om verbanden te leggen tussen begrippen, principes, concepten en theorieën.
o ​De opdracht bevat een voor de leerling onbekend vraagstuk dat opgelost kan worden door het ontwikkelen van ideeën, zienswijzen of een nieuw product.
o

Het oplossen van een probleem vraagt van de leerling:

  • het vraagstuk te analyseren;
  • verschillende onderdelen samen te voegen tot een coherent of functioneel geheel;
  • verschillende onderdelen te rangschikken in een patroon of structuur;
  • een originele oplossing die nog niemand heeft bedacht.
o

​Om tot een oplossing te komen, moeten leerlingen plannen, produceren, ontwerpen, uitvinden en hypotheses opstellen. Denk aan:

  • een programma van eisen (functionele eisen/gebruikerseisen) maken tot iets nieuws op grond van geleerde principes;
  • een plan van aanpak opstellen op basis van eerder geleerde principes;
  • op grond van een theorie een nieuw experiment bedenken.
o ​De creatie voldoet aan de zelf opgestelde eisen; zo nodig worden er verbetervoorstellen geformuleerd.