Lef is onmisbaar voor Inclusiever onderwijs

Praktijkvoorbeelden laten zien dat scholen een vorm van inclusief onderwijs kiezen die aansluit bij de eigen regio, de school en bij de leerling. Volgens Jasper Swüste van de Sectorraad Gespecialiseerd Onderwijs (GO) moeten we af van de termen ‘regulier’ en ‘gespecialiseerd’ onderwijs. “Er moet ‘gewoon’ onderwijs zijn en op sommige scholen is dat gewoon onderwijs met ondersteuning. Het is aan scholen en organisaties hoe zij – met elkaar – vorm kunnen geven aan dat onderwijs in de regio.” Bekijk hier het webinar terug.

Drie dimensies van inclusief onderwijs

Inclusiever onderwijs vraagt niet alleen om optimisme, maar ook om realisme. Het nemen van kleine stappen, maar ook voor ogen hebben waar ‘inclusief’ in het onderwijs om draait.

Volgens Sanne Spiero– onderzoeker en adviseur bij Sardes– kan inclusief onderwijs zich toespitsen op drie dimensies. Bij organisatorische inclusie kan een leerling dichtbij huis naar school. Dat betekent nog niet dat een leerling mee kan doen, daarom hebben we het ook over sociale inclusie: dat een leerling met andere leerlingen kan leren. Tot slot is er didactische inclusie: er is een onderwijsprogramma dat rekening houdt met de verschillen in de klas, waardoor alle leerlingen kunnen leren en zich ontwikkelen.

Een inclusieladder brengt de verschillende dimensies samen. Spiero: “De ladder geeft organisaties inzicht in welke stappen zij nog kunnen zetten en het biedt handvatten om het gesprek over inclusief onderwijs te voeren en daarover afspraken te maken.” Onderaan de ladder staat het alternatief. “Dit alternatief bied je liever niet, maar is soms wel de realiteit.”

Rolmodellen voor leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte

Christiaan Kwint van Stichting KanZ uit Heerhugowaard biedt leerlingen met een ernstig meervoudige beperking (EMB) onderwijs in een inclusieve setting. “Leerlingen met een EMB hebben ook rolmodellen nodig. Je wilt dat ook deze leerlingen voldoende begeleiding en uitdaging krijgen en zich verder ontwikkelen. Door hen in de samenleving apart te houden, gebeurt dat vaak niet.” Kwint werkt nauw samen met het reguliere onderwijs, maar de realisatie was niet makkelijk. ”De zorgwereld sluit nog onvoldoende aan bij het onderwijs. Je loopt tegen wetten aan, zoals de toelaatbaarheidsverklaringen (TLV-verklaringen, een randvoorwaarde om aan te geven hoeveel zorg een leerling nodig heeft) en de constructies van financiering. Uiteindelijk moet je gewoon lef hebben en het doen!”

Leren van elkaar

Maaike Lauwerijssen, directeur van obs de Bolster, ziet in de praktijk dat leerlingen die niet doof of slechthorend zijn veel kunnen leren van leerlingen die doof of slechthorend zijn. Zij worden bewust van elkaars leefwereld en leren rekening te houden met elkaar. Dat is van grote meerwaarde.

Op obs de Bolster in Sint-Michielsgestel krijgen leerlingen die doof of slechthorend zijn samen met horende leerlingen regulier onderwijs. Kentalis Talent, een school in Vught waar onderwijs aan dove en slechthorende leerlingen wordt gegeven, ondersteunt de slechthorende en dove leerlingen. Directeur Suzan Zant van Kentalis Talent: “Een deel van het succes is dat obs de Bolster goed samenwerkt met Talent.” In elke groep is een tolk aanwezig, er zijn logopedisten en een docent gebarentaal op school. Deze vorm van inclusief onderwijs vraagt ook bepaalde vaardigheden van het personeel. Lauwerijssen: “Om het personeel te ondersteunen hebben wij een praktisch draaiboek opgesteld, met wat er wel en niet werkt. We ontdekken samen in stapjes hoe we het onderwijs nog beter kunnen maken.” Als advies geeft Lauwerijssen mee: “Blijf vooral ook realistisch. We moeten leerlingen de kans geven om naar het regulier onderwijs te gaan, maar we moeten ook accepteren dat dat soms niet haalbaar is.”

Speciaal en regulier onderwijs in één gebouw

In Heerlen zitten voortgezet speciaal onderwijs (De Buitenhof) en regulier voortgezet onderwijs samen onder een dak. John Reumkens, onderwijsdirecteur atheneum van het Bernardinuscollege: “Bij ons zitten de leerlingen nog niet in één klas. Wel krijgen de leerlingen van De Buitenhof al les van de leerkrachten van het Bernardinuscollege. We hopen het onderwijs langzaam in elkaar te schuiven, zodat leerlingen de overstap kunnen maken naar regulier onderwijs. Binnenkort maken de eerste leerlingen deze overstap.”

Omgaan met barrières

Hans Teegelbeckers - directeur van VOS/ABB - ziet dat scholen soms aanlopen tegen een gebrek aan draagkracht of draagvlak, financiële middelen of expertise. Ook Jasper Swüste van de Sectorraad GO ziet dat nog veel zaken beter kunnen, zoals de TLV-verklaringen en de zorg- en onderwijsgelden. Teegelbeckers adviseert om niet vanuit deze belemmeringen te bewegen, maar vanuit lef en van onderaf de beweging in te zetten. “Het wachten op nieuwe wet- en regelgeving kost vaak te veel tijd. Dit zie je ook terug in de praktijkvoorbeelden.”

Inclusievere kerndoelen

Het curriculum kan ook nog inclusiever. “Het zou mooi zijn als kerndoelen niet alleen geactualiseerd worden, maar ook inclusiever worden,” aldus curriculumontwikkelaar Stephanie Kastelein van SLO. Kastelein legt uit dat je vanuit een gemeenschappelijk kader en gemeenschappelijke termen kerndoelen kunt ontwikkelen die voor zoveel mogelijk leerlingen geschikt zijn. Aanvullend zullen soms nog wel de specificaties bij de reguliere kerndoelen nodig zijn. Ook zullen er aanvullend functionele kerndoelen nodig zijn voor specifieke doelgroepen, bijvoorbeeld gericht op zelfredzaamheid.

Lef, hoge verwachtingen en beweging

Wil je aan de slag met Inclusiever onderwijs? Heb dan lef, hoge verwachtingen en kom in beweging. Denk daarbij in kansen en mogelijkheden en gebruik elkaars kennis. Dit baant de weg en maakt het mogelijk om in kleine stapjes te werken naar onderwijs voor iedere leerling.

Bekijk het hele webinar nu terug. Voor meer informatie kun je contact opnemen met Annette van der Laan (a.vanderlaan@slo.nl)