Kindvolgsystemen

Jonge kinderen leren sprongsgewijs... wat ze vandaag nog niet kunnen, kunnen ze morgen ineens wel. Belangrijk dus om de ontwikkeling van jonge kinderen op een goede manier in kaart te brengen, zodat je als professional de ontwikkeling van het kind op passende wijze kunt stimuleren en ondersteunen. Ook is er vanuit de wet vastgelegd hoe je de ontwikkeling van kinderen moet volgen.

Voor de kinderopvang wordt in de wet IKK (Innovatie Kwaliteit Kinderopvang) gesteld dat pedagogisch medewerkers alle kinderen ‘in beeld’ moeten hebben. Planmatig volgen en observaties kunnen registreren zijn daarbij onmisbaar.
In de WPO (Wet op het primair onderwijs: artikel 8, lid 6) staat: 'De scholen gebruiken een leerling- en onderwijsvolgsysteem waaruit de vorderingen in de kennis en vaardigheden blijken op het niveau van de leerling, de groep en de school. Het leerling- en onderwijsvolgsysteem bevat toetsen die kennis en vaardigheden van de leerling meten in elk geval op het terrein van de Nederlandse taal en rekenen en wiskunde, met inachtneming van de referentieniveaus Nederlandse taal en de referentieniveaus rekenen.' Voor kleuters (groep 1-2) mogen geen schoolse toetsen meer gebruikt worden maar wel observatie- en registratie-instrumenten (kindvolgsystemen).

Voor het in kaart brengen van de ontwikkeling van jonge kinderen zijn diverse kindvolgsystemen beschikbaar. Maar hoe kies je als organisatie een volgsysteem? Wat is dan belangrijk? Bij het kiezen van een nieuw volgsysteem ga je niet over één nacht ijs. Neem dan ook de tijd en start met het maken van een plan hoe je de keuze wilt gaan maken. Hiervoor kun je gebruik maken van dit stappenplan.

Stappenplan

• Vooraf
• STAP 1: Voorbereiding en randvoorwaarden
• STAP 2: Criteria opstellen
• STAP 3: Het maken van een eerste keuze
• STAP 4: Vergelijken
• STAP 5: Definitieve keuze
• STAP 6: Implementatie en evaluatie

Hieronder wordt elke stap toegelicht.

Nota bene:  Het kan handig zijn om een onderwijsadviseur Jonge kind in te schakelen. Deze is vaak goed op de hoogte van de verschillende systemen en kan behulpzaam zijn bij het opstellen van een goede visie en bij het kiezen van een daarbij passend kindvolgsysteem. Zoek naar een onderwijsadviseur in jouw omgeving. (pdf, 101 kB)

Vooraf

Wat vormt voor jullie de aanleiding om een ander kindvolgsysteem te kiezen? Wellicht stopt het huidige systeem, bevalt het niet meer of sluit het niet meer aan bij jullie visie? Misschien is de samenstelling van jullie team of de populatie van jullie groepen veranderd? Of heeft de directie of het bestuur besloten dat er een ander kindvolgsysteem moet komen? Wat de reden ook is, wees je ervan bewust tijdens het doorlopen van onderstaand stappenplan.

STAP 1: Voorbereiding en randvoorwaarden

• Stel uitgangspunten op met betrekking tot het volgen van kinderen. Vragen die daarbij centraal staan: Wat is jullie visie op de ontwikkeling van jonge kinderen en wat betekent dat voor de wijze waarop jullie peuters en kleuters willen volgen? Hoe zorg je ervoor dat het kindvolgsysteem past bij de visie van de organisatie? Om deze vragen te beantwoorden kun je gebruikmaken van het visiespel Jonge kind van SLO.
• Zorg voor voldoende draagvlak in het team om een kindvolgsysteem goed te kunnen implementeren door mensen uit alle geledingen van de organisatie bij het keuzeproces te betrekken. Dat kan bijvoorbeeld door een werkgroep of professionele leergemeenschap in te richten. Als jullie bestuur betrokken is bij de keuze (of misschien al een voorselectie heeft gemaakt) is het goed om de door hun gehanteerde criteria op te vragen.
• Hou rekening met het beschikbare budget, de beschikbare tijd en facilitering van medewerkers om dit proces goed te doorlopen.
• Evalueer indien aanwezig het huidige kindvolgsysteem. Beschrijf waar je tevreden over bent en waarover niet. Wat wil je behouden en wat moet anders?

STAP 2: Criteria opstellen

• Stel criteria op waaraan het kindvolgsysteem moet voldoen. Je kunt daarvoor deze criterialijst (pdf, 163 kB) gebruiken om eigen criteria op te stellen. Betrek daarbij ook de opbrengsten van stap 1.  Bepaal welke criteria het zwaarst wegen.
• Beantwoord de volgende belangrijke vragen: Welk doel en welke gebruiksmogelijkheden biedt het systeem? Welke soorten informatie worden verzameld met het systeem? Op welke wijze en hoe vaak wordt informatie verzameld/vastgelegd? En wat is nodig om het systeem goed te kunnen gebruiken?

STAP 3: Het maken van een eerste keuze

• Inventariseer welke kindvolgsystemen er zijn. Daarbij kun je gebruik maken van de door SLO opgestelde overzichten van kindvolgsystemen voor peuters en kindvolgsystemen voor kleuters. Gebruik daarbij ook de overzichtstabel (november 2023) (xlsx, 46 kB) en kies voor tabblad peuters of kleuters.  Of gebruik het, door het LEJK (Landelijk expertisecentrum jonge kind), opgesteld vergelijkend overzicht.
• Kom tot een eerste selectie van kindvolgsystemen op basis van de opgestelde criteria. Het is goed om daarbij kritisch te zijn en deze selectie te beperken tot drie à vier.
• Maak een tabel waarin jullie criteria vermeld staan en de geselecteerde kindvolgsystemen. Deze tabel kun je gebruiken in stap 4.

STAP 4: Vergelijken

• Vul per kindvolgsysteem de tabel in. Je kunt daarbij gebruikmaken van de uitgebreide beschrijvingen en analyses die SLO van de kindvolgsystemen voor peuters en kindvolgsystemen voor kleuters heeft gemaakt.
• Vergelijk welk kindvolgsysteem het best aansluit bij jullie criteria. Je kunt eventueel aanvullende informatie aanvragen bij de uitgevers/leveranciers.
• Vraag indien mogelijk een demo of een presentatie aan. Dit kan rechtstreeks bij de uitgever/leverancier zijn of bij een onderwijsadviseur.
• Informeer bij andere locaties/scholen naar hun ervaringen met de geselecteerde kindvolgsystemen.
• Bepaal welk kindvolgsysteem je wilt uitproberen. Je kunt daarvoor in de meeste gevallen een proefperiode aanvragen.

STAP 5: Definitieve keuze

• Probeer het kindvolgsysteem uit. Overleg met je team hoe je het gaat uitproberen. Je kunt daarbij denken aan het volgen van één ontwikkelingslijn of het kiezen van een bepaalde periode. Daarbij is het wel verstandig om hier voldoende tijd voor te nemen zodat je met alle functies van het systeem kennis hebt kunnen maken.
• Zorg dat iedereen zijn/haar ervaringen en bevindingen tijdens deze proefperiode noteert. Het is goed om daarbij de uitgangspunten die jullie van tevoren hebben bepaald mee te nemen.
• Evalueer aan het einde van de proefperiode de ervaringen en bevindingen én kom tot een gezamenlijk oordeel over dit kindvolgsysteem.
• Bepaal jullie definitieve keuze. Als het systeem voldoet ga dan naar stap 6. Als het systeem toch niet voldoet ga dan terug naar stap 4.

STAP 6: Implementatie en evaluatie

• Zorg voor een gezamenlijke kick-off: daarmee gaat het kindvolgsysteem leven binnen de organisatie.
• Bespreek met jullie team de eventueel aanvullende begeleiding of training en vraag deze aan bij de uitgever/leverancier of bij een onderwijsadviseur.
• Verzamel ervaringen tijdens het eerste gebruik van het kindvolgsysteem en bespreek die met alle betrokkenen (bijvoorbeeld na een half jaar en na een jaar). Vergeet hierbij niet om bestuur, ouders/verzorgers of andere belanghebbenden op de hoogte te brengen.
• Evalueer het gekozen kindvolgsysteem en het verloop van het keuzeproces.

Enkele ervaringen met het keuzeproces van een kindvolgsysteem kun je lezen in deze blogs.