School

Kansengelijkheid in de school

Elke school is anders, in visie, didactische aanpak, cultuur, kwaliteit en in leerlingpopulatie. Leerlingen die de school binnenkomen hebben niet allemaal dezelfde startpositie, de één komt met meer bagage de klas binnen dan de ander. Wat leerlingen van huis uit meekrijgen kunnen scholen niet veranderen, maar ze kunnen wel actief ongelijkheid bestrijden.

Bestrijden van ongelijkheid begint al bij VVE.

Sociale cohesie opnemen in visie en cultuur

Er zullen niet veel scholen zijn die níet in hun schoolvisie hebben staan dat het belangrijk is om alle leerlingen te geven wat zij nodig hebben. Daarbij wordt over het algemeen gedacht aan talentontwikkeling en maatwerk. Het is goed om ook het bieden van gelijke kansen en het tegengaan van sociaaleconomische segregatie expliciet mee te nemen in de schoolvisie en dit door te laten klinken in de cultuur van de school. Hoe vaker kinderen uit verschillende milieus elkaar treffen, hoe meer ze van elkaar kunnen leren. Onderwijs geven gaat om kennis en vaardigheden maar het gaat ook om het bijbrengen van normen en waarden, om burgerschap en om sociale cohesie. De school is voor al deze zaken een oefenplaats.

Hoge verwachtingen en ruimte voor verschillen

Kinderen krijgen van huis uit culturele bagage mee. Als deze niet aansluit bij de cultuur in de school, dan is het voor leerlingen moeilijker om zich op school thuis te voelen. Het risico bestaat dat ze hierdoor minder zelfvertrouwen krijgen en daardoor minder presteren en uiteindelijk op school en in de samenleving minder ver komen dan wat op grond van hun capaciteiten mogelijk zou zijn. Kies als school een onderwijsconcept dat uitgaat van een brede ontwikkeling en van hoge verwachtingen van iedere leerling. Behandel leerlingen verschillend als dat nodig is om tegemoet te komen aan de verschillen in ‘bagage’ waarmee zij binnenkomen, bijvoorbeeld op het gebied van taalvaardigheid. En net zo belangrijk: zorg dat er ruimte, aandacht en waardering is voor de verschillende thuisculturen, talen en achtergronden van leerlingen.

Leerlingen bij elkaar houden

Vanuit de gedachte dat leerlingen het beste leren als ze op hun eigen niveau worden aangesproken, wordt in het basisonderwijs vaak gewerkt met niveaugroepen. Om dezelfde reden wordt in het voortgezet onderwijs vaak vanaf leerjaar 1 gewerkt met zoveel mogelijk homogene klassen. Maar uit onderzoek blijkt dat het werken in vaste niveaus de verschillen tussen leerlingen kan vergroten. Het risico bestaat namelijk dat het onderwijs in de laagste niveaus minder uitdagend is. De verschillen tussen de niveaus worden dan snel groter en overstappen wordt steeds moeilijker. Kies als school liever voor wisselende niveaugroepen (po) en bredere brugklassen (vo). En zorg daarbij voor voldoende uitdaging voor alle leerlingen. Dat vraagt soms om differentiatie, maar niet op een manier die leerlingen ‘vastpint’ aan een niveau.

Extra onderwijstijd

De Nederlandse overheid en ook andere partijen investeren op verschillende manieren in extra onderwijstijd voor kinderen met minder kansrijke achtergronden. Dat begint op jonge leeftijd met voor- en vroegschoolse educatie, met als doel peuters met een mogelijke (taal)achterstand beter voor te bereiden op de basisschool en ervoor te zorgen dat kleuters zonder achterstand naar groep 3 kunnen.  Voor leerlingen van verschillende leeftijden bestaat er vervolgens aanbod binnen en buiten het reguliere onderwijs, bijvoorbeeld in de vorm van schakelklassen en weekendscholen.

Meer lezen

• Bergh, l. van (2018). Waarderen van Diversiteit in het Onderwijs. Lectorale rede in verkorte vorm uitgesproken bij de aanvaarding van de functie van lector Waarderen van Diversiteit bij Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg op 4 juli 2018.Tilburg: Fontys Hogescholen.

• Onderwijsraad (2019). Doorgeschoten differentiatie in het onderwijsstelsel. Stand van educatief Nederland 2019. Den Haag: Onderwijsraad.

• Werfhorst, van de, H. (2018). Autonomie van scholen staat kansengelijkheid in de weg. In: Van Twaalf tot Achttien. Jaargang 28, september 2018.