Vaardigheden

De rol van vaardigheden

Op het hbo wordt meer projectmatig gewerkt aan contextrijke en open opdrachten dan in het vo. Leerlingen moeten kunnen plannen, samenwerken en presenteren. Die vaardigheden krijgen in de bovenbouw van het vo niet altijd de aandacht die nodig is.

Plaats van vaardigheden

In het examenprogramma van de bovenbouw havo zijn verschillende vaardigheidsdomeinen benoemd, zoals onderzoeksvaardigheden, informatievaardigheden, schriftelijke communicatie en reflecteren. Toch is het voor vo-docenten niet altijd duidelijk welke vaardigheden belangrijk zijn voor het studiesucces van de toekomstige propedeusestudent. Daarom maken zij soms andere keuzes in hun didactiek en toetsing dan docenten uit het hbo. Zo laat onderzoek van SLO zien dat bij het vak Engels relatief veel aandacht wordt besteed aan grammatica, terwijl het op het hbo belangrijker is om grote teksten te kunnen lezen en de taal te durven spreken.

Hoe organiseren scholen vaardigheden?

Op de vakhavo van het Calvijn College in Goes (pdf, 155 kB) hebben havoleerlingen een dag per week praktisch onderwijs en ervaren ze de relevantie van wat ze leren bij andere vakken. Een ander voorbeeld is De Rotterdamse Business Case (pdf, 142 kB), een lessenserie die leerlingen laat ervaren hoe er in het hbo bij de verschillende economische opleidingen wordt gewerkt. Andere scholen kiezen scholen voor specifieke profilering om tot meer samenhang in de vaardigheden te komen. Voorbeelden hiervan zijn de Vecon-business schools en de international business colleges.

Vaardigheden zijn ook binnen verschillende schooloverstijgende samenwerkingsverbanden het uitgangspunt. Belangrijk daarbij is het ontwikkelen van een gezamenlijke taal voor het beschrijven van de voor het hbo benodigde vaardigheden.

Uitwerkingen, materialen en instrumenten

Zo is binnen het VOHO-netwerk Noord de Generieke studievaardighedenset voor doorstroom havo-hbo geschreven door en voor docenten vo en hbo. Doel daarvan is om de havist te ondersteunen in het ontwikkelen van studievaardigheden die nodig zijn in het hbo. Tien studievaardigheden zijn uitgewerkt volgens een vast stramien: verschil havo-hbo, gewenste startkwalificaties en praktische uitwerkingen. Inmiddels zijn twee vaardigheden uitgewerkt in een doorlopende leerlijn van havo 1 tot hbo 1.

Ook biedt het netwerk aanvullende materialen, zoals een nulmeting studievaardigheden voor docenten, een vragenlijst onderzoeken voor leerlingen en een handreiking om studievaardigheden op structurele wijze te implementeren in het curriculum.

Voor de vaardigheid schriftelijke communicatie biedt het Rotterdamse samenwerkingsverband Samen werken aan een betere aansluiting vo-hbo de handreiking Tools voor taal aan, met voorbeeldopdrachten die zowel voor de bovenbouw van de havo als voor de propedeuse gebruikt kunnen worden – bij alle vakken. De meeste opdrachten bevatten een goed uitgewerkte tekst en/of een beoordelingsmodel.