Onderzoek in zes stappen
Onderzoek in zes stappen is ontwikkeld om docenten en leerlingen in het vo te helpen bij het stapsgewijs aanleren en toepassen van onderzoeksvaardigheden. Voor leerlingen bevat de website een stappenplan voor zowel bronnenonderzoek, proefondervindelijk onderzoek als voor ontwerpen en modelleren. De handreiking voor docenten bevat suggesties voor een leerlijn onderzoeksvaardigheden en verschillende instrumenten voor het begeleiden van leerlingen en het beoordelen van onderzoek.
Voor leerlingen is voor elk van deze onderzoeken een stappenplan beschikbaar, waarin per stap wordt uitgelegd waaraan een leerling moet denken.
Bronnenonderzoek
Literatuuronderzoek is de meest voorkomende vorm van een bronnenonderzoek. Maar in deze categorie vallen ook enquêtes, interviews en andere dataverzamelingen.
Proefondervindelijk of experimenteel onderzoek
Bij een proefondervindelijk of experimenteel onderzoek gaat het om het zoeken naar antwoord op een onderzoeksvraag of een probleemstelling door experimenten. Tijdens het uitvoeren doe je waarnemingen, waaruit je conclusies trekt.
Ontwerpen
In een ontwerpopdracht geven leerlingen een beschrijving van iets, of maken ze een ontwerp. Denk aan een bouwkundig ontwerp, een kleding- of kunstontwerp, een maquette, of een beschrijving van de inrichting van een gebied.
Modelleren
Een model is in het algemeen een hulpmiddel bij het oplossen van problemen of het ontwerpen van producten of diensten. Een tastbaar model wordt bijvoorbeeld vaak gebruikt om de specificaties van een product te achterhalen. Een conceptueel model kan dienen om de huidige en de gewenste situatie in een probleemcontext te beschrijven en met elkaar te kunnen vergelijken. Een wiskundig model dient er vaak toe om een probleemsituatie in een toepassingsdomein te beschrijven en met behulp daarvan het probleem op te lossen. Zie onderstaande figuur. Als het doorrekenen van een wiskundig model te complex is, kan soms uitgeweken worden naar een simulatiemodel.
Daarom kan de vraag opgeworpen worden of modelleren een zelfstandige activiteit is. Daarvan is alleen sprake als een model het beoogde eindresultaat is. Er ligt geen concrete probleemstelling voor, maar de wens om in de toekomst verwante problemen vlot op te lossen.
Voorbeeld
Als je schade aan je auto hebt en daar zelf schuld aan hebt, kun je die claimen bij je verzekeringsmaatschappij. Je daalt op de bonus/malusladder en moet je meer premie betalen. De vraag is of het loont de schade zelf te betalen en niet te claimen. Je kunt in een concreet geval berekenen wat de beste keuze is. Maar je kunt ook een model maken waarmee je vlot bepaalt wat de beste keuze is. Je maakt dan een rekenhulp en dat is een voorbeeld waarbij een model als eindresultaat van een (ontwerp)proces is.
Het is verstandig onderscheid te maken tussen een model als hulpmiddel en een model als eindresultaat. In het eerste geval is modelleren een stap bij het oplossen van problemen, onderzoek of het ontwerpen van een product of dient. In het tweede geval volgt het maken van een model de stappen van een ontwerpproces.
