Protestants christelijke basisschool De Buitenburcht uit Almere gebruikt sinds het aantreden van een nieuwe directeur – zo’n drie jaar geleden – niet meer één specifieke methode voor wereldoriëntatie. In plaats daarvan werkt de school met thema’s, die door het schoolteam worden gekozen en in samenhang met andere leergebieden worden aangeboden. Het resultaat: enthousiastere en gemotiveerdere leerlingen én leerkrachten.
Themagericht
De Buitenburcht ontwikkelt zelf thema’s voor wereldoriëntatie. Het team bedenkt de thema’s zelf op basis van de kerndoelen en zo nodig aangevuld met inhouden van de Canon van de Nederlandse Geschiedenis. Zo zorgt de school ervoor dat de verplichte leerinhoud aan bod komt. De thema’s worden overigens niet schoolbreed aangeboden; per periode van 6 weken wordt gewerkt met vier verschillende thema’s, voor de groepen 1-2, 3-4, 5-6 en 7-8.
Bij het koppelen van leerinhoud aan een thema werken de leerkrachten eerst het ‘centrale idee’ – het overkoepelende doel – uit. Ook leggen ze de eindpresentatie of de eindopdracht vast die de leerlingen aan het eind van het thema moeten kunnen uitvoeren. Daarna worden de kerndoelen vastgelegd die binnen het thema worden behandeld. Per bouw werken de leerkrachten dit gezamenlijk uit tot concrete leerdoelen. Vervolgens bedenkt de leerkracht mogelijke onderzoeksvragen die bij het thema aan de orde komen. Van leerlingen wordt een actieve bijdrage verwacht. Zij mogen bijvoorbeeld hun eigen onderzoeksvragen inbrengen. De leerkracht bedenkt zowel voorafgaand als tijdens het themaproject onderzoeksactiviteiten om de leerdoelen te halen. De activiteiten en werkvormen kunnen voor elk thema anders zijn. Doordat er met open opdrachten gewerkt wordt, kan de leerkracht voor iedere leerling passende eisen stellen waar de opdracht aan moet voldoen. Hiermee wordt er actief gedifferentieerd.
Leerkrachten halen hun lesmateriaal uit diverse bronnen. Zo zijn er methoden voor taal en rekenen aanwezig op school. Daarnaast halen leerkrachten ideeën en materialen van internet. Pinterest is een belangrijke inspiratiebron. Ook de ouders worden op de hoogte gesteld van de thema’s die in de klas worden behandeld. Zij krijgen bovendien de vraag om ervaringen en/of materialen die bij het thema passen te delen. Dit bevordert de koppeling van het geleerde in de klas aan de wereld buiten de school, omdat ouders hun kinderen hier ook actief op kunnen wijzen.
Actieve differentiatie is vaak niet eens meer nodig: door binnen het thema open opdrachten te gebruiken gaat differentiatie in de klas vanzelf”
Nieuwe koers
Het werken met zelfontwikkelde thema’s voor wereldoriëntatie wordt schoolbreed gedragen. De nieuwe koers heeft van de leerkrachten wel een andere, meer coachende rol gevraagd. Voor sommige leerkrachten was dit wennen: ze vonden het aanvankelijk moeilijk om hun leerlingen en hun grip op het leerproces meer los te laten. Tegelijkertijd hebben ze ervaren dat de nieuwe manier van lesgeven niet heeft geleid tot chaos in de klas.Nieuwe koers
Belangrijke succesfactor voor de nieuwe koers is dat er is besloten het ‘gewoon te gaan doen’ en vervolgens te evalueren. Zowel voor de kinderen als voor de leerkrachten geldt: laat iedereen zelf ontdekken wat werkt. Zo kunnen leerkrachten ervaren dat ze voldoende toegerust zijn om met elkaar, zonder methode, betekenisvol wereldoriëntatieonderwijs te geven Dit ontdekkend leren is echt onderdeel van de nieuwe koers van De Buitenburcht. Het is echt in de schoolcultuur opgenomen.
We hebben geleerd meer naar het leerproces te kijken en minder naar het eindproduct”
Samenhang
Leerkrachten leggen in het thematische wereldoriëntatieonderwijs waar mogelijk verbindingen met andere vakken en leergebieden, waardoor leerstof uit verschillende methoden kan worden weggelaten. Gevolg is dat er veel tijd is om aan een bepaald thema te werken en inhouden diepgaander aan bod kunnen komen. Daarnaast wordt er een link gelegd met de wereld buiten de school. Zo worden experts uitgenodigd om in de klas over een bepaald thema te vertellen en worden er excursies georganiseerd die samenhangen met het thema. Naast deze horizontale samenhang zoekt De Buitenburcht naar verticale samenhang: parallelgroepen werken aan hetzelfde thema en tussen alle groepen vindt afstemming plaats over inhoud en activiteiten. Thema’s worden voor drie jaar vastgelegd. Zo probeert de school overlap gedurende de schoolloopbaan te voorkomen.
Tips
- Zorg ervoor dat je als team duidelijk voor ogen hebt waar je naartoe wilt werken. Laat hierin de tussenstappen ook duidelijk zichtbaar zijn. Hierdoor kun je op een adaptieve manier aan de slag gaan binnen het team. Er is ruimte voor leerkrachten die een stapje verder zijn, maar ook voor leerkrachten die meer tijd nodig hebben om zich deze werkwijze eigen te maken.
- Net als in een klas zijn er ook verschillen tussen leerkrachten. Samenwerken is dan ook essentieel. Leerkrachten leren hierdoor van elkaar. En door samen te werken, trekken ze elkaar mee in het vernieuwingsproces.
- Je kunt vasthouden aan methoden. Dat hoort nu eenmaal bij het Nederlandse onderwijssysteem maar stimuleer leerkrachten keuzes te maken, opdrachten te wijzigen en kritisch te bekijken of de leerinhouden uit de methode zinvol en betekenisvol zijn.
- Wees je ervan bewust dat het veel werk is om het leerproces op deze manier te organiseren. Toch is dit het waard: leerlingen en leerkrachten hebben veel plezier in deze manier van werken en zijn echt gemotiveerd.
Website De Buitenburcht