Het domein Natuur en Technologie in de onderbouw van havo/vwo van het Zuyderzee Lyceum in Emmeloord kenmerkt zich door integraal onderwijs. Leerlingen, docenten en schoolleiding zijn enthousiast. Vakkennis en praktijk versterken elkaar en de samenhang tussen de vakken gaat hand in hand met effectieve gedigitaliseerde leermiddelen: 'blended learning' zoals het Zuyderzee Lyceum het zelf noemt.
De basis voor integraal onderwijs op het Zuyderzee Lyceum is tien jaar geleden gelegd toen de school aan de slag wilde met digitalisering en betekenisvol leren en daarvoor veel tijd en ruimte heeft vrijgemaakt om het domein natuur en techniek te ontwikkelen.
Samenhang in natuur(wetenschappen)
De school kent in het domein Natuur en Technologie twee vakken: natuurwetenschappen en mens & natuur. Natuurwetenschappen is een vakles – twee uur per week – waarbinnen docenten de inhoud van biologie, natuurkunde en scheikunde multidisciplinair naast elkaar behandelen. In het eerste iBook worden bijvoorbeeld zowel biologische, chemische als natuurkundige vaardigheden aangeleerd. De leerlingen krijgen binnen natuurwetenschappen de theorie en vaardigheden mee die ze in drie aaneengesloten uren kunnen toepassen in het vak mens & natuur, dat projectmatig en interdisciplinair is ingestoken.
Binnen mens & natuur gaan leerlingen bijvoorbeeld aan de slag met het project 'Survival', dat gaat over het overleven in de natuur. Hierin komen het schoonmaken van water (scheikunde), de isolatie van warme dranken (thermische processen uit de natuurkunde) en het al dan niet giftig zijn van planten (biologie) aan de orde. De vakdocenten leggen met iBooks de concepten uit en binnen het project zoeken leerlingen uit hoe ze kunnen overleven in de natuur, aan de hand van praktische opdrachten. Deze manier van blended learning is een belangrijke aspect van de onderwijsvernieuwing.
Deze manier van werken is echt een van de paradepaardjes van onze school”
Samenwerken in de vaksectie
Per klas geeft dezelfde docent zowel natuurwetenschappen als mens & natuur, hetgeen de samenhang versterkt. In de vaksectie wordt tijd genomen om elkaar onderling bij te scholen over de thema's die de docenten vanuit hun vakachtergrond niet of minder beheersen. Daarnaast worden de ervaringen met de verschillende lesonderdelen met elkaar gedeeld en zo nodig doorontwikkeld. Dit maakt de vaksectie bijzonder trots op deze vorm van onderwijs.
Ook de schoolleiding is enthousiast. Meer samenwerking tussen docenten is volgens de schoolleiding een bijkomend voordeel van deze vorm van onderwijs. Mede daarom krijgt de vaksectie extra ruimte van de schoolleiding. Zo biedt de lessentabel de mogelijkheid om vijf uur te reserveren voor het bètadomein. In de toekomst komt er een andere lessentabel. De docenten hopen dat ze op dezelfde voet door kunnen gaan.
Het digitale lesmateriaal wordt door één van de docenten ontwikkeld en bijeengebracht in thema's, die samen een iBook vormen, welke interactief te gebruiken is. Leerlingen kunnen de iBook downloaden op hun iPad. Het voordeel van digitaal lesmateriaal is dat de docenten makkelijk de projecten aanpassen en daarmee ieder jaar de lesmaterialen up-to-date houden door de actualiteit toe te voegen. Dat helpt om een doorlopende leerlijn neer te zetten.
Er is een betere doorlopende leerlijn ontstaan. Je hoeft leerlingen in de bovenbouw niet meer uit te leggen hoe een microscoop werkt”
Positieve ervaringen en realistische ambities
Behalve de docenten zijn ook de leerlingen enthousiast over de integrale aanpak. Vooral het praktisch bezig zijn, spreekt ze aan. Zo gingen de leerlingen aan de slag met een onderzoek naar de optimale leefomgeving voor de pissebed. Tegelijkertijd beseffen ze dat de vaklessen nodig zijn om de noodzakelijke diepgang te creëren en de theorie toe te passen in de opdrachten bij mens & natuur.
De samenwerking met de bovenbouw is nog beperkt. Dat heeft onder meer te maken met het feit dat de onder- en bovenbouw zich op verschillende locaties bevinden. Docenten en schoolleiding zijn van mening dat hier nog winst te behalen valt. Bijvoorbeeld door het vormen van expertteams die onder één dak huizen. Nu heeft de school een overwegend verticale structuur waarin jaarlagen (onderbouw apart van bovenbouw) een belangrijke rol spelen. Docenten hebben daardoor minder contact met vaksectiegenoten en met collega's van de andere bouw. In de toekomst ontstaat er wellicht een structuur waarin onderbrekingen worden weggehaald. Een mooie ambitie! Wat niet wegneemt dat de onderbouw van het Zuyderzee Lyceum dankzij deze ontwikkelingen op dit moment al een voorbeeld is voor andere scholen.
Tips
- Samenhang aanbrengen in de bètavakken kan niet zonder goede kennis van de concepten in de monovakken.
- Denk na over de rol die digitale leermiddelen kunnen spelen bij het creëren van samenhang.
- Benoem een kartrekker in de vaksectie.
- Zorg dat er afstemming is tussen onderbouw- en bovenbouwdocenten.
- Neem je schoolleiding mee in de ontwikkeling.
