Kennis - Uitwerking voor Oriëntatie op jezelf en de wereld

Positie in het heelal

• zonnestelsel
• draaiing om de zon en om de eigen as
  (schijngestalten van de maan)

Bouw van de aarde

• atmosfeer
• gesteente
• water
  (grondwater; rivieren en meren, zeeën en oceanen; waterkringloop)
• biosfeer
• natuurlandschap

Processen van de aarde

• endogene krachten
  (vulkanisme; plaattectoniek)
• exogene krachten
  (afzetting; erosie/verwering)
• natuurramp

Weer en seizoenen

• weeraspecten
• lucht
• weersverwachting

Klimaat

• klimaattypen
• klimaatkenmerken

Biologische eenheid

• cel
• orgaan
• organisme
  (plant, dier, mens; levenskenmerken)

Instandhouding

• stofwisseling
  (vertering en uitscheiding; ademhaling en bloedsomloop)
• stevigheid
• gezondheid
  (voeding)

Interactie

• aanpassing
• waarneming
  (zintuigen)
• beweging
• gedrag

Voortplanting

• levenscyclus
  (groei en ontwikkeling)
• seksualiteit
• erfelijkheid

Evolutie

• fossiel

Evenwicht

• ecosysteem
• voedselrelaties
  (relaties tussen plant, dier, de mens en de omgeving)
• duurzaamheid

Materie/stof en materiaal

• materiaal, stof, mengsel, ingrediënt
  (eigenschappen van stoffen en materialen; verandering van stoffen en materialen)
• materiaalgebruik
• kleur
  (mengen en scheiden)

Energie

• energiebron
  (energievorm; energieverbruik)
• energieomzetting
• warmtebron
• warmtegeleiding en -isolatie

Elektriciteit

• elektriciteitsbron
• stroomkring
• elektriciteitsgeleiding en -isolatie
• elektriciteitsgebruik
• statische elektriciteit

Magnetisme

• magnetisch veld
• elektromagneet

Geluid

• geluidsbron
• geluidstrilling
• geluidshinder
• gehoorschade
• geluidsgeleiding en -isolatie

Licht

• lichtbron
• lichtstraal
• weerkaatsing of doorlaten van licht
  (spiegeling)
• lens
• kleur
  (mengen en scheiden)

Kracht en beweging

• soorten van krachten
• eigenschappen van krachten
• beweging

Bevolking

• bevolkingsgroepen
  
• bevolkingsontwikkeling
  (geboorteoverschot; sterfteoverschot; leeftijdsopbouw)
• welvaart
• welzijn

Wonen

• bevolkingsspreiding
• locatie
  (nomadisch bestaan; vestigen in dorp/stad; ontstaan van steden)
• migratie
  (verstedelijking; ontvolking)
• woonruimte

Inrichting ruimte

• cultuurlandschap
  
• infrastructuur
  (transport van mens, goederen, energie, data, water; kunstwerken, wegen en leidingen)
• stad en dorp
• openbare voorzieningen

Grens en identiteit

• internationalisering
  (expansie; ontdekkingsreizen; globalisering en wereldeconomie; samenwerkingsverbanden en verdragen)
• cultuur en taal
  ((massa)media en sociale media; kunstuitingen; taal en dialect; erfgoed; multiculturaliteit; verspreiding van en confrontatie tussen verschillende culturen zoals Griekse, Romeinse en Germaanse)
• schrijven/schrift

Bestaans­middelen

• jagen en verzamelen
• landbouw, tuinbouw, bosbouw, veeteelt, visserij
  (ontstaan van landbouw; landbouwtypen;
  gewassen; produceren; agrarische revolutie)
• locatie
  (economische vestigingsplaats)
• industrie
  (grondstoffen; industriële revolutie)
• dienstverlening
• consumptie
• verdeling
  (transport, handel, geld)
• werk en beroepen
  (ambachten; werkomstandigheden)

Samenleving

• maatschappelijke positie
  (slavernij; hofstelsel en horigheid)
• staatsinrichting en staatsvormen
  (ontstaan van een onafhankelijke Nederlandse staat; monarchie; republiek)
• besturen
  (burgerlijk bestuur; democratie; parlement; besturen van Nederland en Europa; kolonialisme)
• macht
  (vrede; oorlog; revolutie; overheersing; vervolging; polderen)
• verzorgingsstaat
• levensbeschouwing/geestelijke stromingen
  (godsdiensten; reformatie; humanisme; atheïsme)
• wetenschap
  (kennisontwikkeling; ontdekkingen; wetenschappers)
• duurzaamheid
  (ecologische voetafdruk; vervuiling, aantasting en uitputting; bescherming, zorg voor het milieu)

Burgerschap

• (grond)rechten
  (emancipatie; vrijheid van meningsuiting)
• regels (plichten)
  (wetgeving; handhaving)
• onderwijs en opleiding
• leefbaarheid
• wereldburgerschap

Inrichting tijd

• tijd
  (aanduiding; indeling/-eenheden; weergave/visualisering; tijdzone)
• periodisering/tijdvakken

Ingrepen in natuurlijke omgeving

• waterbeheer en watergebruik
  (drinkwater en irrigatie; bescherming tegen water; waterzuivering)
• grondstofbeheer
• natuurbeheer

Techniek

• functie, werking en vorm
• bewerking van materiaal
  (gereedschappen)
• constructies
  (stabiliteit en stevigheid; constructie eisen en -principes)
• verbinding
• overbrenging en beweging
  (katrollen, tandwielen en hefbomen; hydrauliek en pneumatiek)
• geautomatiseerd systeem

Technologie

• uitvinding
• technologische ontwikkelingen
  (medische, bio-, informatie- en communicatie-, transport-, proces-, voedingsmiddelen-, ruimtevaart-, nano-, huishoudelijke en autotechnologie)