Hoe dragen de kunstvakken bij aan kwalificatie, persoonsvorming en maatschappelijke vorming? Wat zijn de wettelijke kaders voor de kunstvakken in het vmbo en waar zit de ruimte? Wat is de praktijk en welke ontwikkelingen in het vmbo zijn ook interessant voor kunst en cultuur?
Ga direct naar:
A. Wat is de bijdrage van de kunstvakken aan de drie hoofddoelen van het onderwijs?
B. Wat zijn de wettelijke kaders voor kunstvakken in het vmbo: wat moet en wat mag?
C. Wat is de onderwijspraktijk met de kunstvakken?
D. Wat zijn de ontwikkelingen in het vmbo die ook interessant zijn voor kunstvakken?
A. Wat is de bijdrage van de kunstvakken aan de drie hoofddoelen van het onderwijs?
Onderwijs in de kunst- en cultuurvakken is waardevol voor de algemene en persoonlijke vorming. Leerlingen krijgen de mogelijkheid zich breed te oriënteren. Voor leerlingen die verder willen en verder kunnen is onderwijs in kunst en cultuur ook een voorbereiding op verwante vervolgopleidingen. Hoe dragen de kunstvakken bij aan de drie hoofddoelen van het onderwijs: kennisontwikkeling, persoonsvorming en maatschappelijke vorming? Meer informatie op deze pagina.
B. Wat zijn de wettelijke kaders voor kunstvakken in het vmbo: wat moet en wat mag?
Volgens het huidige examenprogramma Kunstvakken 1 moeten alle leerlingen in het vmbo (bb, kb, gl en tl) deelnemen aan ten minste vier culturele activiteiten. Ook schrijft de wet de praktijk van 'ten minste één van de kunstvakken (beeldende vorming, muziek, dans of drama)' voor. Dit moet aangeboden worden in het gemeenschappelijk deel van de bovenbouw van alle leerwegen. In de schoolpraktijk worden de beide activiteiten – het maken en het meemaken – aangeboden en CKV (culturele en kunstzinnige vorming) genoemd.
Verduidelijking examenprogramma kunstvakken 1
Vanaf 2003 moeten alle vmbo-leerlingen in de bovenbouw van het vmbo verplicht deelnemen aan culturele activiteiten binnen het examenprogramma voor de kunstvakken. Scholen kunnen hier voor hun leerlingen een cultuurkaart voor aanvragen. Tot 2007 was dit examenprogramma bekend onder de naam ‘kunstvakken 1 (inclusief CKV)’. Daarna is de naam van het examenprogramma, na de algemene globaliseringslag van alle eindexamenprogramma’s, veranderd in ‘kunstvakken 1’.
Gebleken is dat het vanaf dat moment voor verschillende scholen en kunstvakdocenten niet meer duidelijk was dat het in het gemeenschappelijk deel verplicht is om één kunstvak aan te bieden aan alle leerlingen in de bovenbouw van het vmbo, naast CKV. De Wet op het Voortgezet Onderwijs (WVO) geeft aan dat een kunstvak (dans, drama, beeldend of muziek) verplicht is. Dit blijkt niet duidelijk uit het examenprogramma kunstvakken 1. Dit examenprogramma stelt alleen de deelname aan vier culturele activiteiten verspreid over de kunstdisciplines verplicht.
In 2017 heeft een werkgroep van kunstvakdocenten met ondersteuning van SLO en op verzoek van OCW een voorstel gemaakt voor de verduidelijking en naamswijziging van het examenprogramma. Dit voorstel blijft gericht op een brede culturele en kunstzinnige vorming van de leerling. In de verduidelijkte eindtermen 3 en 4 komt naar voren dat leerlingen niet alleen culturele activiteiten moeten meemaken en ervaren, maar ook eigen werk moeten kunnen produceren en presenteren. Daarmee is de samenhang tussen de culturele activiteiten en de praktijk van de kunstvakdiscipline weer zichtbaar. Reflectie op de culturele en kunstzinnige activiteiten vindt plaats middels een vormvrij kunstdossier. Dat wil zeggen dat het kunstdossier niet per definitie hoeft te bestaan uit een woordelijk verslag. De vorm - in woord, beeld of geluid - is nader te bepalen door de leerling, in overleg met de leraar.
Het verduidelijkte examenprogramma Kunstvakken inclusief ckv treedt in werking met ingang van 1 augustus 2018. Zie voor meer informatie over vorm en inhoud van het examenprogramma ook de handreiking Kunstvakken inclusief CKV.
Wat mogen scholen aan kunstvakken aanbieden?
In de gemengde en de theoretische leerweg kunnen leerlingen examen doen in een kunstvak als de school dat aanbiedt. Er zijn examenprogramma's voor beeldende vorming, muziek, dans en drama. Een leerling die examen doet in een kunstvak krijgt te maken met een centraal examen (CE) en een schoolexamen (SE). Daarnaast moeten leerlingen een examendossier opbouwen. De school heeft de mogelijkheid om een eigen invulling te geven aan de exameneenheden die horen bij het schoolexamen.
C. Wat is de onderwijspraktijk met de kunstvakken?
Veel scholen besteden in bb, kb, gl en tl binnen het verplichte kunstvak in het gemeenschappelijke deel aandacht aan zowel culturele als kunstzinnige activiteiten. Scholen zorgen ervoor dat leerlingen op cultureel vlak iets meemaken en op kunstzinnig gebied iets maken (produceren en presenteren). Het aanbod van CKV-activiteiten vindt dikwijls plaats in samenwerking met culturele instellingen. Een groot aantal scholen biedt in de bovenbouw van het vmbo een kunstvak aan. Ook komt voor dat scholen de samenhang zichtbaar maken tussen de culturele activiteiten en de praktijk van één, meerdere of een combinatie van kunstvakken door een geïntegreerd programma aan te bieden.
Voor gl en tl bestaat het examenprogramma voor beeldende vorming, muziek, dans en drama uit een centraal examen (CE) en een schoolexamen (SE). Daarnaast bouwen leerlingen een examendossier op. De school kan een eigen invulling geven aan de exameneenheden die met een schoolexamen worden afgesloten. Produceren of maken, musiceren, dansen en spelen worden getoetst in een schoolexamen. Het theoretische deel van de verschillende disciplines wordt getoetst in een centraal schriftelijk examen (CSE). Het examen beeldende vorming kent naast een CSE ook een centraal praktisch examen (CPE). Van de vier examenprogramma’s voor de kunstvakken kent alleen beeldende vorming een CPE. Voor de drie andere kunstdisciplines is geen CPE. Naar de examenprogramma's
D. Wat zijn de ontwikkelingen in het vmbo die ook interessant zijn voor kunstvakken?
In de beroepsgerichte leerwegen is de structuur van de beroepsgerichte programma's herzien. Vanaf augustus 2016 krijgen leerlingen in het vmbo een beroepsgericht profielvak en beroepsgerichte keuzevakken. Voor de laatste categorie zijn een aantal kunstgerelateerde, 'craft'-achtige, keuzevakken ontwikkeld. Ter illustratie een willekeurige selectie uit de reeds beschikbare keuzevakken: Podium; Dans; Mode & design: Licht, geluid en decor; Fotografie. Een aantal scholen heeft op basis van profiel- en keuzevakken een kunstgerelateerde leerroute ingericht. Naar schoolportretten
