Een leerlijn is een beredeneerde opbouw van tussendoelen en inhouden naar een einddoel. Afhankelijk van de precieze functie, gebruikscontext en doelgroep variëren leerlijnen in de mate waarin implicaties voor verschillende leerplanelementen zijn uitgewerkt (Strijker, 2010).
Leerplanelementen laten zich het beste illustreren aan de hand van het curriculair spinnenweb (figuur 1). De visie staat hierin centraal en vormt de kern van het leerplan. De overige leerplanelementen zijn verbonden met die visie. Idealiter zijn ze ook met elkaar verbonden, zodat er sprake is van consistentie en samenhang.
Fig. 1: Curriculair spinnenweb
De definitie van een leerlijn concentreert zich naast de doelen en inhouden van leren, ook op de variëteit in toepassingen en context. Bij het ontwerpen van leerlijnen moet dus allereerst geïnventariseerd worden welke keuzes gemaakt moeten worden als het gaat om de functie, gebruikscontext, doelgroep en implicaties voor de verschillende leerplanelementen van de leerlijn.
Opbouw, gebruikscontext en doelgroep
"Leerlijnen kunnen op verschillende manieren worden opgebouwd. De visie op onderwijs binnen een school is een bepalende factor. Het gaat dan om de wijze waarop doelen, inhouden en leeractiviteiten door docenten worden aangeboden. Dit heeft invloed op een ordening in tijd, complexiteit, thema's, concepten, onderwerpen, voortgang van de leerling en didactische aanpak en combinaties hierin. Bij doorlopende leerlijnen kan de ordening van doelen bijvoorbeeld verdeeld zijn over de acht leerjaren in het primair onderwijs of over verschillende sectoren" (Strijker, 2010). De opbouw van leerlijnen kan dus op verschillende niveaus plaatsvinden.
Een leerplankader kan op verschillende niveaus nader gespecificeerd worden (zie onderstaande tabel). Het leerplankader voor kunstzinnige oriëntatie (met daarin de leerlijnen voor de kunstzinnige vakdisciplines) bevinden zich op het macroniveau, terwijl producten, zoals leerlijnen in de Deelregeling 'Cultuureducatie met kwaliteit' van het Fonds Cultuurparticipatie zich meer bevinden op het meso- en microniveau. Een leerlijn op macro (landelijk) niveau, is dus globaler beschreven dan een leerlijn binnen een regionale of lokale context.
| Niveau | Voorbeelden |
|---|---|
| Supra | Internationaal niveau (verdragen, kaders, vergelijkingen) |
| Macro | Landelijke richtlijnen en kaders (al dan niet voorschrijvend), zoals kerndoelen, examenprogramma’s, referentieniveaus taal en rekenen en leerlijnen |
| Meso | Leerplan (leerlijn) op schoolniveau: eigen invulling en verantwoording op door de school |
| Micro | Leerplan (leerlijn) gericht op het werken in de klas; invulling vooral door de leraar; invloed methode |
| Nano | Persoonlijke leerplan (leerlijn); invulling op leerlingniveau |
"In Nederland zijn de kerndoelen voor het po en de kerndoelen en eindtermen voor het vo leidend bij het formuleren van einddoelen voor leerlijnen. Doelen zijn in de meeste gevallen gekoppeld aan inhouden. Inhouden hebben betrekking op wat er geleerd moet worden" (Strijker, 2010).
Onderstaande figuur illustreert dat einddoelen op verschillende manieren bereikt kunnen worden. Soms zullen extra tussendoelen en inhouden geformuleerd moeten worden om het einddoel te behalen, terwijl in een ander geval tussendoelen of inhouden kunnen worden overgeslagen.
Bronnen
Strijker, A. (2010). Leerlijnen en vocabulaires in de praktijk. Verkennende studie in opdracht van het Programma 'Stimuleren Gebruik Digitaal Leermateriaal'. Enschede: SLO.
Thijs, A. & Akker, J., van den. (2009). Leerplan in ontwikkeling. Enschede: SLO.