Bronnen literatuur en websites

Biesta, G.J.J. (2015). Het prachtige risico van onderwijs. Culumborg: Uitgeverij Phronese.
Onderwijspedagoog Gert Biesta houdt een pleidooi voor wat het prachtige risico van onderwijs kan worden genoemd. Via de zeven thema's van scheppen, communicatie, lesgeven, leren, emancipatie, democratie en virtuositeit werkt Biesta zijn boodschap uitvoerig uit: We kunnen onderwijs niet begrijpen als een hard, productieachtig proces, maar enkel als een zwak, existentieel proces. Hij laat zien dat we in het onderwijs doelen breder moeten stellen dan alleen meetbare opbrengsten en resultaten, en betoogt dat als onderwijs wil slagen, dat door niemand kan worden afgedwongen.

Biesta, G.J.J. (2015). Onderwijs moet de leerling meer vormen. In: Trouw 6 oktober 2015
Het gaat niet om de vraag hoe we alle talenten van het kind tot bloei laten komen maar om de vraag: welke talenten maken goed leven en goed samenleven mogelijk? Het gaat om onderwijs als vormingstraject, ervoor zorgen dat volwassen in de wereld zijn mogelijk wordt.

Boekman
Boekman Dossier 100 Kunst in en buiten de klas. Het dossier bestaat uit twee delen. In het eerste deel gaan Koen van Eijck en Peter van der Zant in op de vraag hoe jongeren hun kunstzinnige talenten ontwikkelen. Voor het tweede deel van dit dossier maakte Jack van der Leden een overzicht van documenten vanaf 2009 over artistieke talentontwikkeling.
Bestellen: Boekman.nl

Op de website van Boekman kunnen publicaties gevonden worden onder de zoekterm 'talentontwikkeling'. Daarnaast is er de Cultuurindex Nederland; een initiatief van de Boekmanstichting en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).
De Cultuurindex Nederland levert belangrijke inzichten over consumentengedrag, arbeid, organisatie en geldstromen in de cultuursector, en over maatschappelijk draagvlak voor kunst en cultuur.
http://www.boekman.nl en www.cultuurindex.nl

Dikke Van Dale
De Dikke Van Dale hanteert de volgende drie betekenissen voor talent: (1) bepaald gewicht aan goud of zilver, (2) een natuurlijke begaafdheid; aanleg (3) iemand met veel aanleg. (http://www.vandale.nl).

Eijck, K. van, Windhorst, M., & Van der Zant, P. (2014). Latente talenten. Verslag van een eerste verkenning van talentontwikkelingsketens in de kunsten op basis van een kwalitatief en kwantitatief onderzoek bij ca. 1.000 jonge talenten. Erasmus Universiteit Rotterdam en Bureau ART
Rapportage van een eerste verkenning van de talentontwikkelingsketens in de kunsten op basis van een kwalitatief en kwantitatief onderzoek bij circa 1.000 jonge talenten.
Talentontwikkeling in de kunsten verloopt vooral via twee 'ketens': de keten van activiteiten in het (formele) onderwijs (m.n. de mbo- en hbo-kunstvakopleidingen, maar ook vooropleidingen, post-hbo onderwijs e.d.) en de keten van vrijetijdsactiviteiten (zelf zingen, dansen, muziek maken, toneelspelen, beeldende kunst maken e.d., actief zijn in orkesten, bandjes, theatergroepen e.d. en/of deelnemen aan allerlei wedstrijden en concoursen). In deze rapportage proberen de auteurs een eerste beeld te schetsen van hoe jongeren hun talenten in deze twee ketens steeds verder ontwikkelen. Het gaat om talentontwikkeling in de klassieke muziek, popmuziek, theater en 'urban arts'. Daarbij baseren ze zich op de uitkomsten van een digitale enquête die ze bij de circa 1.000 jonge talenten afnamen en op aanvullende interviews. Die werden door studenten van de Erasmus Universiteit Rotterdam bij 17 van deze jonge talenten afgenomen. De jonge talenten namen deel aan 13 projecten en wedstrijden die door het Fonds voor Cultuurparticipatie worden gefinancierd in het kader van de meerjarige Regeling Talentontwikkeling en Manifestaties, aangevuld met vier talentontwikkelingsprojecten op het gebied van theater. Deze regeling heeft tot doel te stimuleren dat jonge talentvolle amateurs (8 tot 24 jaar) een adequate voorbereiding krijgen op een eventuele deelname aan het kunstvakonderwijs of op een professionele loopbaan in de kunsten.

Eijck, K. van, Windhorst, M. & Van der Zant, P. (2015). Wat we hebben geleerd over talentontwikkeling Overzicht van uitkomsten van recente onderzoeken naar talentontwikkeling in de kunsten. Rotterdam/Gouda, Erasmus Universiteit Rotterdam/Bureau ART
"Wat we hebben geleerd over talentontwikkeling. Overzicht van uitkomsten van recente onderzoeken naar talentontwikkeling in de kunsten".
Erasmus Universiteit Rotterdam en Bureau ART hebben een aantal onderzoeken gedaan naar talentontwikkeling in de kunsten, waarover in de afgelopen jaren uitgebreid is gepubliceerd. Het betreft zowel literatuurstudies als onderzoeken waarbij grote groepen jonge talenten in de kunsten gedurende een aantal jaren werden (of nog steeds worden) gevolgd. Op basis van deze onderzoeken wordt in "Wat we hebben geleerd over talentontwikkeling" op een rij gezet wat we de laatste jaren te weten zijn gekomen over talentontwikkeling in de (podium)kunsten in Nederland.
Download: Wat we hebben geleerd over talentontwikkeling

Eijnden, J. van, et al (2015). Cultuureducatie binnenstebuiten. Utrecht: LKCA
In deze publicatie worden negen voorbeelden van bijzondere en waardevolle vormen van samenwerking tussen scholen en de lokale culturele omgeving uitgelicht en worden ervaringen gedeeld. Hierbij wordt over de eigen grenzen gekeken en staat de ontwikkeling van het kind centraal. Een aantal inzichten is vertaald in concrete tips.

Hoogeveen, K. (2010). Cultureel talent ontwikkelen op de basisschool. In: Talenten! Sardes Speciale Editie, nummer 10, november 2010
Sardes Speciale Editie nummer 10 brengt de verschillende benaderingen, interpretaties en uitwerkingen van talentontwikkeling in beeld. De belangrijkste vraag is: hoe kunnen we talenten opsporen en goed ontwikkelen? Wat betekent dat voor het onderwijs? Karin Hoogeveen bericht over talentontwikkeling in de cultuureducatie. Ze gaat in op de vraag wat scholen kunnen doen om de kwaliteit van onderwijs in de kunsten te waarborgen als er te weinig vakdocenten voor de kunstvakken zijn. Een breed en goed aanbod is van belang voor het ontdekken van talenten. Voor de (verdere) ontwikkeling van talent is inzet van anderen (naast de groepsleerkrachten) een voorwaarde. Via een naschools aanbod van kunst- en cultuuractiviteiten kan het aanbod in het reguliere curriculum worden geïntensiveerd.

http://webshop.sardes.nl/?product=talenten-2  (gratis download, met registratie)

Informatiepunt Onderwijs & Talentontwikkeling (SLO)
Het Informatiepunt Onderwijs & Talentontwikkeling (SLO) is een platform voor het delen van kennis en ervaring op het gebied van talentontwikkeling en begaafdheid en richt zich op het stimuleren van alle talenten in basis- en voortgezet onderwijs. Het platform stelt: 'Talenten worden zichtbaar als ze gestimuleerd worden. Stimulerend signaleren is een integrale aanpak om zicht te krijgen op een leerling en zijn onderwijsbehoeften. …'. Link: http://talentstimuleren.nl/

Koenders, R. (2013). Talentontwikkeling in beeldende vakken. In: Kunstzone november 2013, pag. 12-13
Door te onderzoeken wat de wensen en behoeften zijn van talentvolle leerlingen, kunnen talentontwikkelingstrajecten voor de beeldende vakken daar beter op afgestemd worden. Verslag van een afstudeeronderzoek aan de Master Kunsteducatie van ArtEZ.
Download te zijner tijd via: http://kunstzone.nl

Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA)
De website van het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) is een ingang voor veel informatie en literatuur. Onder het menu 'onderwerpen van A-Z' vindt u het trefwoord 'talentontwikkeling. "Talentontwikkeling is erop gericht talentvolle kunstbeoefenaars te ontdekken en deze te begeleiden naar een hoger niveau". Er worden diverse publicaties en regelingen genoemd, die vaak ook te downloaden zijn.
http://www.lkca.nl

Leerplankader kunstzinnige oriëntatie (SLO)
Het "Leerplankader kunstzinnige oriëntatie" als basis voor de doorgaande leerlijn.

Ministerie van OCW
'Talent is het vermogen om uit te blinken in een of meer vakken of vaardigheden. Dat vermogen is niet alleen aangeboren, het is vaak ook een zaak van oefening en doorzettingsvermogen. Toptalenten zijn leerlingen die meer in hun mars hebben. Bij toptalenten gaat het niet alleen om zeer intelligente leerlingen. Het gaat ook om leerlingen die het vermogen hebben om uit te blinken in een of meer vakken of vaardigheden. Bijvoorbeeld creativiteit, vakmanschap of ondernemerschap. Dat vermogen is niet altijd aangeboren. Het kan ook ontstaan door oefening en doorzettingsvermogen…'.
(zie: OCW 2014 Kamerbrief Plan van aanpak toptalenten 2014-2018, https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/kunst-en-cultuur).

Sardes (2013, 2014). Rapport monitor cultuuronderwijs in het primair onderwijs. Cultuureducatie met kwaliteit
Presentatie van de laatste stand van zaken op het gebied van cultuuronderwijs op scholen voor primair onderwijs. De monitor geeft een beeld van de wijze waarop scholen in het primair onderwijs het onderwijs met en over kunst en erfgoed vormgeven, mede in samenwerking met de culturele omgeving.

Stralen, G. van. en Gude, R. (red.) (2012). En denken. Amersfoort: ISVW
Dit boek bevat vurige pleidooien voor meer 'bildung' in het onderwijs. Deze vorm van zelfontplooiing is nodig om leerlingen culturele bagage mee te geven en hen beter te laten denken. Prominente cultuurdragers leggen in dit boek uit dat het tijd is voor een hernieuwde 'bildung', om te komen tot erudiete, zelfstandig denkende burgers.

Talent op school. Hoe kan muziekonderwijs op school bijdragen aan de ontwikkeling van muzikaal talent? Interview met viooldocente Wiesje Miedema. In: Kunstzone november 2015, pag. 22, 23
Aansprekend muziekonderwijs op de basisschool kan de kiem zijn voor het aanboren en ontwikkelen van muzikaal talent. Op welke manier kan muziekonderwijs op school bijdragen aan de ontwikkeling van dat talent? Wiesje Miedema is gespecialiseerd in de muzikale vorming van hele jonge kinderen, zij weet als geen ander hoe je de ontwikkeling van jong talent systematisch kunt aanpakken.

Talenten aan het woord (2015)
Analyse van interviews met jonge talenten in het kader van het "Volgonderzoek deelnemers talentontwikkelingsprojecten TOM-regeling FCP".
Dit rapport betreft een kwalitatieve analyse van interviews die zijn afgenomen onder jongeren die deelnemen, of deelnamen, aan talentontwikkelingprogramma's binnen vier disciplines, namelijk klassiek, pop, theater en urban arts. Er hebben drie verschillende "meetmomenten" plaatsgevonden: in 2014 een eerste interviewronde onder deze jongeren (zie rapport 2014), in 2015 een tweede ronde met nieuwe talenten en in ditzelfde jaar ook nog een ronde telefonische vervolginterviews met de deelnemers uit 2014. Zodoende biedt de analyse niet alleen inzicht in de ontwikkeling van de talenten in kwestie, maar ook in de mate van continuïteit in die ontwikkeling, de ontwikkeling van hun toekomstperspectieven en de bijdrage die de talentontwikkelingsprogramma's aan dit alles leveren.
Download: Talenten aan het woord

Talentontwikkelingspiramide (2011)
De ontwikkeling van talenten in de kunsten.
In het kader van de onderzoeken naar talentontwikkeling in de kunsten die Bureau ART uitvoert in opdracht van het Fonds Cultuurparticipatie, werd de talentontwikkelingspiramide ontwikkeld. Deze piramide kent vier stadia van talentontwikkeling (van ontkieming naar professionalisering). Als algemene definitie voor talentontwikkeling hanteert Bureau Art 'activiteiten met als doel om talentvolle kunstbeoefenaars te ontdekken en te begeleiden naar een hoger niveau'.