Ontwikkelen van talent

Succesfactoren en suggesties voor het verder ontwikkelen en begeleiden van talent (kunst & cultuur)

Onderstaande succesfactoren met betrekking tot het ontwikkelen van talent zijn gefilterd uit de onderwijspraktijk en literatuur. Samenwerken met externe partners, doorlopende leerlijnen kunst en cultuur en middelen voor extra activiteiten, noemen scholen het vaakst als kritische succesfactoren.

Samenwerken met externe partners

Scholen kiezen er soms voor om binnen het onderwijs kunst en cultuur samen te werken met externe specialisten, zoals culturele partners. Onder culturele partners wordt hier onder meer verstaan de medewerkers van culturele instellingen, musea, podia, bureaus voor cultuureducatie, kunstenaars, (theater-)makers etc. Lees meer:

• Om de culturele mogelijkheden voor kinderen uit te breiden, ligt een samenwerking tussen school en partners uit de culturele omgeving voor de hand. Professionele vakdocenten die gespecialiseerd zijn in de kunstdisciplines hebben kwaliteiten en competenties die een school niet altijd zelf in huis heeft. Bovendien is de schaarse tijd van leerkrachten een belangrijke praktische reden om gebruik te maken van externe partijen bij uitgebreid cultuuronderwijs.
  Zie Bronnen: Eijnden, J. van, et al (2015)
• Bronnen: Hoogeveen, K. (2010), Talent op school (2015) en Roorda, P. (2014)
• 'De culturele ladekast' geeft onder meer inzicht in hoe doorlopende leerlijnen op het gebied van kunst en cultuur worden uitgewerkt door scholen en culturele aanbieders in de regio Brabant. Zie: Portret Bureau BABEL
• Onder de naam De Hermitage voor Kinderen besteedt het museum veel aandacht aan educatie en talentontwikkeling. Het gratis talentprogramma van het museum bestaat uit drie onderdelen: Hermitage School, Hermitage Atelier en Hermitage Academie. Zie: Portret De Hermitage.

Doorlopende leerlijn

Door vanuit een doorlopende leerlijn kunst en cultuur te werken, kunnen leerlingen voortbouwen op opgedane kennis en vaardigheden met betrekking tot kunst en cultuur. De focus op het ontdekken en verder ontwikkelen van talenten biedt leerlingen de mogelijkheid om hun talenten te verbreden, te verdiepen of te verbinden. Lees meer:

• Zorg voor onderwijs waarin ontwikkeling in kunstvakken minstens even belangrijk is als technische vakken en neem geen genoegen met onderwijs dat enkel op economische groei is gericht.
  Zie Bronnen: Jong, L. de (2012)
• Het leerplankader kunstzinnige oriëntatie als basis voor de doorgaande leerlijn.
• Leerlingen met talent komen in aanmerking voor de talentenklas op de zaterdag. Zie: Portret De Hermitage.

Middelen voor extra activiteiten

Om talenten te helpen zich verder te ontwikkelen is het belangrijk extra middelen in te zetten. Dat kan op verschillende manieren.. Denk aan tijd (bijvoorbeeld lestijd voor de leerling of voorbereidingstijd voor de leraar), faciliteiten (de aanwezigheid van een atelier of van verschillende muziekinstrumenten) of budget (financiële middelen om buiten de school te treden, om extra activiteiten de school in te halen). De school kan het leerproces ook faciliteren door rekening te houden met deelname van de leerling aan buitenschoolse activiteiten, zoals optredens. Lees meer:

• Bronnen: Hoogeveen, K. (2010)
• Er zijn verschillende subsidies beschikbaar voor het onderwijs. Een voorbeeld is het programma Cultuureducatie met Kwaliteit.
• Scholen kunnen gebruik maken van een licentie (aan te vragen) om leerlingen ruimte te geven zich voor te bereiden op kunstvakonderwijs.
  Zie Bronnen: Roorda, P. (2014)

Andere, minder genoemde factoren die ook van invloed zijn op het ontwikkelen van talent:

Specialisatie in podium- of ateliervakken

Er zijn scholen die hun aanbod van kunstvakken indelen in podiumvakken (bijvoorbeeld dans, musical, muziek en theater) of ateliervakken (zoals beeldende vakken, grafische vormgeving, fotografie). Lees meer:

• Deze school biedt de vooropleiding theaterdans aan. Zie: Schoolportret Het Stedelijk Lyceum Kottenpark
• Professionele aandacht en structurele begeleiding zijn van belang voor het ontwikkelen van talent.
  Zie Bronnen: Hoogeveen, K. (2010)
• Deze basisschool kiest ervoor om veel nadruk te leggen op talentontwikkeling, waarbij talent breed gedefinieerd wordt. Bij kunstzinnige oriëntatie is gekozen voor een groter accent op de beeldende vakken. Zie: Schoolportret De Ontdekkingsreis.

Meedoen aan landelijke of regionale projecten

Scholen bieden leerlingen soms de mogelijkheid om mee te doen aan buitenschoolse projecten. In projecten zoals de wedstrijd Kunstbende of bij Dox Utrecht, krijgen leerlingen de kans om hun talenten (verder) te ontwikkelen. Lees meer:

• School en schooldocenten zouden jonge talenten moeten stimuleren om kunstzinnige talenten in de vrije tijd verder te ontwikkelen.
  Zie Bronnen: Eijck, K. van, Windhorst, M. & Van der Zant, P. (2014).
• Wedstrijden en festivals kunnen bijdragen aan de doorstroming en ontwikkeling van toptalent. Zie Bronnen: Roorda, P. (2014)

Een breed aanbod van kunstvakken

Door direct vanaf de laagste groepen leerlingen een breed aanbod te bieden, kunnen leerlingen zich oriënteren op verschillende vormen en aspecten van kunst en cultuur. De ene leerling kan affiniteit met iets ontwikkelen waarvoor de andere leerling misschien geen enkele belangstelling heeft. Lees meer:

• Bronnen: Hoogeveen, K. (2010)
• Het aanbod van activiteiten sluit aan bij de interesses van leerlingen. Het gaat om activiteiten op het gebied van urban culture, film en wereldliteratuur. Er wordt veel gedaan met inbreng van externe docenten. Zie: Schoolportret Het PENTA college.

Jaarlijkse projectweken

In projectweken kan tijdelijk meer aandacht worden besteed aan talentontwikkeling binnen kunst en cultuur. Naast de meer traditionele kunstvakken als muziek, dans, drama en beeldende vorming kan de leerling veelal kiezen uit andere kunstdisciplines, zoals design of mode. Lees meer:

• Kinderen uit groep 8 volgen in het kader van het masterclassprogramma lessen binnen het CKV-juniortraject. Zie: Schoolportret Het PENTA college.

Gedurende een x-aantal uren per week een talentklas kunst en cultuur voor alle leerlingen

Scholen kunnen een extra aanbod doen door bijvoorbeeld uren voor talentklassen op de lessentabel te zetten. Die extra uren geven leerlingen de ruimte om zich verder te ontwikkelen op verschillende aspecten van kunst en cultuur. Lees meer:

• Bronnen: Talent op school (2015)
• In de onderbouw krijgen de leerlingen van de Kunstklas Muziek twee uur per week extra les naast de reguliere muziekles. Zie: Schoolportret Het Stedelijk Lyceum Kottenpark.

Aandacht voor persoonlijke ontwikkeling

Bij talentontwikkeling gaat het niet alleen om het ontwikkelen van vaardigheden in de betreffende kunstdiscipline. Wil talent zich verder kunnen ontplooien, dan is het belangrijk dat er ook aandacht besteed wordt aan de persoonlijke ontwikkeling van de leerling. Het gaat dan bijvoorbeeld om doorzettingsvermogen, motivatie en/of reflectie op eigen vaardigheden en het leerproces. Lees meer:

• Het ontwikkelen van cultureel talent vraagt om doorzettingsvermogen en vele uren oefenen, een stimulerende coach, samenhang met de leeromgeving en de support en medewerking van ouders.
  Zie Bronnen: Hoogeveen, K. (2010)
• Naast talen•t hebben kinderen ook motivatie nodig om hun talent verder te ontwikkelen. Met ouders kan worden besproken of zij (net als de leraar) een bepaald talent bij hun kind zien en of er mogelijkheden zijn om (bijvoorbeeld) muziekles te krijgen.
  Zie Bronnen: Talent op school (2015)
• Een van de kenmerken van getalenteerde leerlingen is dat zij veel plezier beleven aan het bezig zijn met een bepaalde kunstdiscipline. Dit aspect wordt vaak passie genoemd.
  Zie Bronnen: Koenders, R. (2013)
• Een belangrijk doel van De Hermitage is om leerlingen te laten beseffen dat ze een creatief talent hebben voor beeldende kunst. Wat zij daar later mee gaan doen is hun eigen keuze. Zie:
  Portret De Hermitage.

Rol van de docent

Om talenten te helpen zich te ontwikkelen, is het belangrijk te beschikken over vakbekwame docenten en goed materiaal. Lees meer:

• "Langdurig klassikaal les krijgen op een instrument werkt alleen maar als kinderen dat instrument zelf hebben kunnen kiezen, de docent echt vakbekwaam is en er goed materiaal beschikbaar is."
  Zie Bronnen: Talent op school (2015)
• In het Hermitage Atelier krijgen jongeren kunstgeschiedenisles van een kunsthistoricus van de Vrije Academie. De andere lessen worden begeleid door een vaste kunstenaar-docent. Zie:
  Portret De Hermitage
• Een factor voor succesvol inzetten op talentontwikkeling van leerlingen, is het aanspreken van het talent van leraren. Leraren met veel affiniteit voor een bepaald kunstvak (op de basisschool) kunnen zich profileren door kartrekker te worden voor dit vak. Zie: Schoolportret De Ontdekkingsreis.