Visies
Voor de ontwikkeling van een integraal taalcurriculum po-vo zijn een gemeenschappelijke visie, gedeelde uitgangspunten en een eenduidig begrippenkader nodig. Hieronder bespreken we bronnen waarin een visie op het huidige of toekomstige taalonderwijs Nederlands wordt beschreven. Afgelopen tijd zijn er verschillende visieteksten verschenen die de rol, de positie en de inhoud van het taalonderwijs Nederlands voor de toekomst beschrijven. En ook internationaal is er veel inspiratie op te doen voor het formuleren van gemeenschappelijke uitgangspunten of een integrale visie op het vak, omdat afgelopen jaren verschillende landen hun curricula hebben vernieuwd.
Visie op het vak Nederlands (Sectiebestuur Nederlands, Levende Talen)
Herziening leerplankader Nederlands vo; Rapportage vooronderzoek. (SLO)
Iedereen Taalcompetent! (Taalunie)
Het Manifest Nederlands op school (Meesterschapsteam Nederlands)
Visie op het vak Nederlands (SBN Levende Talen)
Het SBN is gevraag hun visie op papier in het kader van Curriculum.nu. In december 2017 leverden ze deze visie op het vak taal Nederlands voor Curriculum.nu.
Eind 2015 heeft het sectiebestuur Nederlands van Levende Talen een reactie geschreven op het voorstel van het Platform Onderwijs 2032. De reactie op de plannen hebben zij aangevuld met de visie van het sectiebestuur op het schoolvak Nederlands. Daarin benadrukken zij de context van het taalonderwijs de bepalende rol van taal in de samenleving, de ontlezing onder jongeren en het belang van literatuur en poëzie bij de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen. Belangrijke punten uit het advies ten aanzien van het curriculum:
- Een evenwichtig aandeel van kennis over taal, productieve vaardigheden en literatuur in de curricula voor de verschillende sectoren;
- Meertaligheid als uitgangspunt;
- Aandacht voor een eigen taalleerlijn voor het beroepsgerichte vmbo, afgestemd met vervolgopleidingen mbo en hbo.
Herziening leerplankader Nederlands vo: rapportage vooronderzoek (SLO)
In opdracht van het Ministerie van OCW en in het kader van Onderwijs 2032 heeft SLO in 2015 een vooronderzoek uitgevoerd ten behoeve van een eventuele herijking en mogelijke aanpassing van kerndoelen en examenprogramma's Nederlands. Via een literatuurstudie van publicaties en gesprekken met experts is geprobeerd een beeld te krijgen van de gewenste aanpassing van het leerplankader Nederlands. Deze rapportage vat beide opbrengsten samen en daaruit worden enkele voorlopige conclusies getrokken.
Meestringa, T., Leeuw, B. van der & Silfhout, G. Van (2016). Herziening leerplankader Nederlands vo; Rapportage vooronderzoek. Enschede: SLO.
Iedereen taalcompetent! (Taalunie)
Deze visietekst is eind januari 2017 aangeboden door het Algemeen Secretariaat van de Taalunie aan het Comité van Ministers van Nederland en Vlaanderen. De tekst beschrijft de visie van het Algemeen Secretariaat op de rol, inhoud en positie van het onderwijs Nederlands in de 21ste eeuw om maximaal in te kunnen spelen op de uitdagingen die onze complexe, diverse en meertalige samenleving stelt. Het Comité onderschrijft deze visie en beveelt de tekst aan als inspiratiedocument voor de uitwerking van de vernieuwing van het taalonderwijs Nederlands. Belangrijke punten uit het advies ten aanzien van het curriculum
- aandacht voor én kennis van/over het Nederlands en de Nederlandstalige cultuur (kennis);
- aandacht voor vaardigheden in het Nederlands in samenhang (vaardigheden);
- aandacht voor het ontwikkelen van een positieve houding ten opzichte van taal in het algemeen en Nederlands in het bijzonder (attitude).
Als vervolg op deze visietekst hebben de ministers gevraagd om in het najaar 2017 een plan met voorstellen voor concrete acties te presenteren, die nodig zijn om de visie en de implicaties uit de visietekst in de praktijk te kunnen realiseren.
Manifest Nederlands op school (Meesterschapsteam Nederlands)
De Meesterschapteams Letterkunde en Taalkunde/taalbeheersing presenteerden op vrijdag 22 januari 2016 het Manifest Nederlands op School. Daarin stellen zij een 'koerswijziging' voor richting bewuste geletterdheid. Belangrijke punten uit het advies ten aanzien van het curriculum:
- Bewuste geletterdheid: belang van kennis over taal én bewustzijn van eigen taalbeheersing en literaire competenties;
- Samenhang tussen deelvaardigheden en domeinen;
- Eigen kennisinhoud van het schoolvak Nederlands: de Nederlandse taal en cultuur.
In februari 2018 hebben de meesterschapsteams een visiestuk gepubliceerd dat voortbouwt op het Manifest uit 2016 en een aantal conferenties met betrokkenen: docenten, vakdidactici en vakwetenschappers. Het stuk dient als input vanuit de neerlandistiek en vakdidactiek aan het proces van curriculumherziening.
Internationale visies op taalonderwijs
Recent vernieuwde buitenlandse curricula worden voorafgegaan door een paragraaf waarin de visie op taalonderwijs wordt uiteengezet. De volgende curricula zijn daarbij de moeite waard om kennis van te nemen:
- Het taalcurriculum Engels van Australië – onder Rationale, onder Aims en onder Key ideas;
- Het taalcurriculum Engels, Common Core State Standards van de Verenigde Staten;
- Het taalcurriculum Engels in Schotland, uitgewerkt in experieces outcomes inclusief principles en definities voor literacy en text en benchmarks.
- Het taalcurriculum van Finland, in pdf beschikbaar;
- Het taalcurriculum Engels van Ierland – onder primary (6-12 jaar): English curriculum p.8-18, junior cycle (12-15 jaar): rationale en aim en senior cycle (15-18 jaar): syllabus p.5-7;
- Het taalcurriculum Engels van Nieuw Zeeland – onder Why study English.
- Het taalcurriculum Engels van Wales, wordt nu uitgewerkt maar de plannen en richting zijn al wel uitgewerkt.
Ook in Vlaanderen wordt momenteel gewerkt aan een vernieuwd curriculum voor taal. Het Netwerk Didactiek Nederlands (2016) gaf haar visie op het taalonderwijs.