Samenhang | 8 nov 2022

Veel scholen zijn op zoek naar samenhang. Binnen het taalonderwijs (tussen bijvoorbeeld het lees- en schrijfonderwijs) maar ook tussen het taalonderwijs en de andere leergebieden. Hoe doe je dat zinvol, tegen welke vragen of problemen loop je aan? Welke successen heb je in jouw klas of op jullie school ervaren? Tijdens deze online uitwisselingssessie presenteerden de aanwezige experts kort hun expertise en daarna wisselden we met elkaar uit en probeerden we elkaars vragen te beantwoorden. Een korte samenvatting.

Frank van Herwaarden en Suzanne van Norden schreven samen met nog enkele andere auteurs het boek Praktische didactiek voor geïntegreerd zaakvakonderwijs. Van Herwaarden vindt het jammer dat er vanuit de overheid nog erg in aparte onderwijsdomeinen wordt gedacht, terwijl er in het werkveld de laatste jaren een verschuiving plaatsvindt naar meer thematisch werken. Zowel aan ‘alles apart’ als aan ‘alles geïntegreerd’ zitten voor en nadelen, daarom is het belangrijk om bewuste keuzes te maken. Het boek geeft daar handvatten voor. Joanneke Prenger vult aan dat de nieuwe kerndoelen die nu in ontwikkeling zijn meer richting zullen geven aan deze integratie. Integratie van taal met andere vakken heeft positieve effecten voor zowel taal als vakinhoud, stelt Van Norden op basis van onderzoek. Daarbij is het belangrijk om doelgericht aandacht te besteden aan de taal, het is dus niet voldoende als taal ‘automatisch’ aan bod komt als middel om over de vakinhoud te praten. Hoe je dit kunt aanpakken is ook terug te vinden in het bovengenoemde boek.

Jurriaan Klomp is de ontwikkelaar van Lezen op Muziek. Bij Lezen op Muziek wordt alles wat er gebeurt in het verhaal ondersteund met muziek, net als bij een film. Dit zorgt voor diepgaander begrip, beter onthouden, beter concentreren, versterkte emotie en verhoogd geluksgevoel. Naar aanleiding van een vraag hierover vertelt Klomp dat hij positieve reacties heeft gehoord over de bruikbaarheid bij TOS. Ook dyslexiebehandelaars zijn enthousiast, vertelt hij, met name op het gebied van leesmotivatie.

Anne-Christien Tammes werkt bij SLO en heeft een stappenplan ontwikkeld om te werken aan taal en rekendoelen vanuit wereldoriëntatie. Tammes benadrukt het belang om ook instructie te geven op de taaldoelen. Het is niet voldoende om de leerlingen een presentatie te laten geven over de lesinhoud, ze moeten ook aanwijzingen krijgen over de manier waarop ze dat kunnen aanpakken. Daartoe kan de leerkracht voorbeelden laten zien, samen met de leerlingen succescriteria opstellen en aan de hand daarvan evalueren hoe het ging.

Hanneke Maurer staat voor de klas en werkt voor een expertisecentrum. Zij vertelt over de werkwijze Focus op Begrip voor begrijpend lezen. Focus op begrip werkt met rijke teksten die passen bij de wereldoriëntatiethema’s. Door dagelijks (voor)lezen uit goede boeken binnen een thema vergroot je de taal- en kennisbasis van de leerlingen. Het gebruik van rijke teksten en het praten hierover zorgt ervoor dat leerlingen hun woordenschat uitbreiden, dit werkt veel beter dan het aanbieden van definities. Voor rijke teksten kun je gebruik maken van bibliotheekboeken (samenwerken met de plaatselijke bibliotheek!), de website www.rijketeksten.org, leesbevordering in de klas, en je kunt ook zelf teksten vinden in je omgeving als je er bewust op let. Van Norden vult nog aan dat je gebruik kunt maken van een combinatie van papier en digitale teksten. Je hoeft een tekst niet helemaal te lezen, een gedeelte kan ook.

Hoe volg je de taalontwikkeling?

Wanneer je de woordenschatlessen uit de methode achterwege laat en rijke teksten gebruikt om de woordenschat uit te breiden, dan is het zinvoller om formatief te toetsen tijdens gesprekken met kinderen in plaats van de methodetoets voor woordenschat, geeft Maurer als reactie op een vraag over het toetsen. Tammes vult aan dat een portfolio heel geschikt is voor het volgen van de resultaten bij schrijven. Voor mondelinge taalvaardigheid is het lastiger, SLO is er nog mee bezig om hier iets voor te ontwikkelen. Het loslaten van de taalmethode betekent ook dat besturen moeten vertrouwen op de kennis en kunde van leerkrachten, dat kan soms lastig zijn. Om zicht te houden op de doelen kun je gebruik maken van de doelen van SLO, de leerlijnen taal, of van Leerplan in Beeld.

Uiteraard kwamen er nog veel meer interessante zaken ter sprake. Zo’n uitwisselingsmiddag is dus zeker de moeite waard om bij te wonen!

Rianne de Wit