Zoeken

De theoretisch leerweg (tl) van het vmbo heeft een bijzondere positie in het Nederlandse onderwijsbestel. Vmbo-tl maakt deel uit van het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs, maar kent alleen theoretische vakken. Het Kennemer College, de school die in deze publicatie centraal staat, biedt leerlingen in de bovenbouw van de theoretische leerweg verschillende leerroutes aan, waaronder de leerroute thbo. Deze route is bedoeld voor leerlingen die de capaciteiten hebben om via een maatwerktraject versneld door te stromen naar mbo en vervolgens hbo. Het traject is continu in ontwikkeling en de beschreven keuzes zijn gemaakt in een specifieke context. Toch kan dit concept –geheel of gedeeltelijk- schoolleiders, teamleiders en docenten in vmbo en mbo inspireren om ontwikkelingen in de eigen school gestalte te geven.

Hoe krijgt de begeleiding van leerlingen binnen loopbaanoriëntatie vorm? Voor de begeleiders van het keuzeproces die werk willen maken van hun begeleiding is de map "Reflecteren op maat" een hulpmiddel om met de leerling het gesprek te voeren over onder andere zijn of haar passie, ambities en ervaringen. Gesprekken met leerlingen moeten er toe leiden dat leerlingen leren om te reflecteren. Het voeren van een goed inhoudelijk reflectiegesprek met leerlingen is bijzonder moeilijk en vraagt veel oefening. Ter ondersteuning van dit proces wordt in "Reflecteren op maat" een methodiek, oefenmateriaal en achtergrondinformatie gegeven.

Handreiking voor het opstellen van een beleidsplan loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB). De handreiking bestaat uit twee delen. Het eerste deel is gericht op het maken van een inventarisatie van de beginsituatie van de school. Het tweede deel schetst het traject voor het daadwerkelijk ontwikkelen van beleid betreffende LOB.

Vmbo-scholen hebben bij de vormgeving van LOB verschillende keuzemogelijkheden. LOB kan volledig los staan van het onderwijsprogramma of volledig geïntegreerd zijn. Deze handreiking richt zich op een mogelijkheid die tussen deze beide 'uitersten' in ligt, namelijk LOB als vak. Beschreven wordt hoe een leerplan LOB als vak kan worden ingevuld en worden de belangrijkste uitgangspunten voor LOB kort geformuleerd. Deze uitgangspunten worden gekoppeld aan de leerplankundige keuzes die gemaakt moeten worden bij de invulling van LOB als vak. Als bijlage is een handreiking opgenomen voor het kiezen van leermiddelen voor LOB.

SLO heeft, in opdracht van het ministerie van OCW, onder de noemer Verbindend leren - Praktijknabije beroepsoriëntatie, samen met vier scholen gewerkt aan de organisatie en vormgeving van Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) in de theoretische leerweg van het vmbo. Het resultaat in de de vorm van deze publicatie bevat een aangescherpte visie op LOB, de kaders voor een leerplan, voorbeeldopgaven, schoolervaringen en inzichten over de inhoud en de wijze van begeleiding van leerlingen. In een losse bijlage 'Leerroutes voor LOB' worden lessuggesties en ideeën gegeven voor het ontwikkelen van beroeps- en opleidingsbeelden.

Afgelopen jaren zijn er diverse modellen ontwikkeld voor praktijknabije loopbaanoriëntatie en -begeleiding. Een model waarbij vakken samen een belangrijke rol spelen bij de invulling van LOB ontbreekt echter tot op heden. In samenwerking met Openbaar vmbo/mavo Zeist is een programma voor leerjaar 3, een voorbeeldlessenserie en een try-out opgezet en geëvalueerd. Doel van het traject was om LOB-activiteiten te integreren in het vakonderwijs.

In deze publicatie staat het ontwikkelen van opleidingsbeelden als onderdeel van LOB centraal. De publicatie bevat vijf voorbeelden van projecten waarmee vmbo-scholen naast aandacht voor beroepsbeelden ook zorgen dat leerlingen vervolgopleidingen bezoeken en daar ervaringen opdoen. De ene school doet dat met beroepsopdrachten op de mbo-opleiding, de andere met een competentiegerichte beoordeling bij een simulatie of met veel contact tussen mbo-studenten en vmbo- leerlingen. In het laatste hoofdstuk worden succesfactoren op een rij gezet.

Leerlingen moeten in het vmbo al op jonge leeftijd de keuze maken voor een beroepsgericht programma. In de praktijk blijkt deze keuze niet altijd de juiste te zijn. De beroepsgerichte vakken in het vmbo zijn uitermate geschikt om leerlingen praktische, praktijknabije ervaringen op te laten doen die in het kader van loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) belangrijk zijn en de leerling kunnen helpen bij het maken van de keuze voor een vervolgopleiding. Deze handreiking heeft tot doel docenten en mentoren inzicht te geven in de mogelijkheden om vorm te geven aan LOB in de basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen van het vmbo.

'Draaiboek buddystage' bevat een voorbeeldopzet voor een zogenaamde "buddystage" in het kader van Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB). Bij een buddystage loopt een vmbo-leerling twee werkdagen mee met een stagiair in het mbo. De mbo-stagiair wordt de "buddy" van de leerling genoemd. De buddystage is een mogelijk onderdeel van het programma LOB in de vierde klas. Het doel van de buddystage is het ontwikkelen van opleidingsbeelden bij de leerling. Deze opzet is bedoeld als voorbeeld. Indien gewenst kunnen de opdrachten, aanwijzingen en draaiboek aan de eigen situatie aangepast worden.

Studieloopbaanbegeleiding (SLB) is gericht op de begeleiding van deelnemers bij hun leerproces gedurende de gehele studie; startpunt bij deze begeleiding is de intake. De begeleiding is gericht op het primaire proces en draait zowel om persoonlijke begeleiding als om het wat en het hoe van het leren. Naast de kerntaken 1 en 2 uit het document Leren, Loopbaan en Burgerschap gaat het tijdens studieloopbaanbegeleiding ook om motivatie, inzet, het maken van keuzes, zelfstandig leren, samenwerken, het vermogen om kritisch naar de eigen ontwikkeling te kijken enzovoorts. Belangrijke hulpmiddelen daarbij zijn het portfolio waarmee de deelnemer de eigen leerontwikkeling (en geleverde prestaties) en het persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) in beeld brengt. Daarbij richt studieloopbaanbegeleiding zich ook op de ontwikkeling van algemene vaardigheden en het ontwikkelen van een professionele attitude en professioneel gedrag: feedback geven, reflectie op eigen persoonlijke en professionele kwaliteiten, kunnen werken in teams, projectmatig werken, plannen, zelfstandig leren, collegialiteit, enzovoort. Door studieloopbaanbegeleiding leert de deelnemer vaardigheden die onmisbaar zijn om leven, leren en werken vorm te geven.